Q davranov, B. Aliqulov nanobiotexnologiya

125-rasm. Trupkalar vertikal
sepilgan asosda о ‘stirilgan
hujayralar hech qanday shikast­
lanmasdan о ‘zlarini normal tutadi.
126-rasm. Hujayra ekilib, rivojlanib,
nanotrubkalar ularni teshib
kirganlaridan keyin, molekulalar
hujayra ichiga kirib oladi.
233

---

Demak, olimlar nanotrubkalar teshib o‘tgan hujayralarga osonlik 
bilan kirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu esa, bunday hujayralarga 
chegaralanmagan holda kerakli molekulani yetkazishga yo‘l ochib 
beradi.
Bu tadbir qanday amalga oshiriladi? 
Birinchi navbatda 
organizmga kiritilishi kerak bo‘lgan modda yoki moddalar nisbatan 
bo‘shroq (mustahkam qilmasdan) qilib, nanotrubkani sirtiga bogManadi. 
Hujayra ekilib, rivojlanib, nanotrubkalar ulami teshib kirganlaridan 
keyin, molekulalar hujayra ichiga kirib oladi (126-rasm).
Agar nanotrubkani uzunligi o‘zgartirilsa, moddani hujayraning 
kerakli joyiga yetkazib berish imkoni paydo bo‘ladi. X.Park 
rahbarligidagi guruh RNK, DNK va oqsillami har xil tipdagi 
hujayralarga kiritib, bu usulni universal ekanligini namoyish qildilar. 
Nanotrubkalar massivini tashkil qilish unchalik murakkab ish emas, 
buning ustiga nanotrubkalarga har xil molekulalar bog‘lab, hujayraga 
katta miqdordagi moddalarni birdaniga kiritish mumkin.
3. Virus kasalliklarini diagnostikasida, sun’iy antitelalar olish va
ishlatishda nanobiotexnologiyalardan foydalanish
Virusli infeksiyani diagnostikasi juda ko‘p xilma-xil usullar 
yaratilganiga qaramasdan o‘z dolzarbligini yo‘qotgani yo‘q.
Yuqumli kasalliklar diagnostikasi bo‘yicha birinchi navbatda
qanday vazifalarni bajarish kerak?
- diagnoz qo'yish tadbirlarini tezlatish;
- kasallik chaqiradigan viruslami aniqlash usullarining sezgirligini 
oshirish;
- kasallik chaqiradigan viruslami juda kam miqdorda ham aniqlashni 
yo‘lg aq o ‘yish;
- nusxani nafaqat sifat, balki miqdoriy analizini yo‘lga qo‘yish.
Bu vazifalarni bajarishda atom-kuchli mikroskopdan foydalanish 
dolzarb hisoblanadi. Bu usul qisqa vaqtda bir necha nanometrli 
nusxaning sirtqi ko‘rinishini aniqlashga imkon beradi.
Atom-kuchli 
mikroskop 
immunoglobulinlami 
(oqsil 
tabiatli 
antitana) qo‘shimcha ishlov bermasdan aniqlash imkonini beradi. Bu 
usul immunoglobulinlaming molekulalarini shakllari va o ‘lchamlaridagi 
farqqa asoslangan (127, 128-rasmlar). Xuddi shu usul bilan viruslami 
ustki qavatidagi oqsillami aniqlash ham mumkin (bu oqsillar antigenlar 
rolini bajaradi).
234

---