Punktuatsiya

1. Leksik-grammatik tamoyil
. Bu tamoyil nutqning semantik-grammatik jihatlari bilan 
bog‘liq bo‘lib, nutq mazmuni, tuzilishi va nutq intonatsiyasini o‘z ichiga oladi. Bunda har bir tinish 
belgisi nutqning semantik-grammatik jihatlari bilan bog‘liq tarzda ishlatiladi. Masalan, 
«Albatta, 
boraman»
gapida 
albatta
so‘zidan so‘ng vergulning qo‘yilishi gapning mazmuni, tuzilishi hamda 
ohangi asosida amalga oshiriladi.
2. Uslubiy tomoyil.
Bu tamoyilga ko‘ra tinish belgilari nutq parchasining uslubiga bog‘liq 
holda qo‘llanadi. Uslubiy tamoyil keng ma’noda bo‘lib, yozuvchining individual uslubini ham o‘z 
ichiga oladi.
3. Farqlovchi tamoyil
. Bu tamoyil yozuv texnikasi, shakli bilan bog‘liq bo‘lib, tinish 
belgilarining ilmiy asarlarda, maktub, e’lon, radio, televidenie dasturlarida, havolalarda va shu 
kabilarda qo‘llanishini farqlashga xizmat qiladi. Yozma nutqni ixchamlashtirishda, tinish 
belgilarining qo‘sha qo‘llanishidagi tartibni belgilashda farqlovchi tamoyil muhim ahamiyatga ega.
О‘zbek tilshunosligida tinish belgilarining quyidagi 10 ta tur qayd etiladi: 
nuqta, so‘roq, 
undov belgisi, nuqtali vergul, ko‘p nuqta, vergul, ikki nuqta, tire, qavs va qo‘shtirnoq.
 
Bu 
tinish belgilari qo‘llanish o‘rniga ko‘ra quyidagicha tasniflanadi
:
1. Gap oxirida qo‘llanuvchi tinish belgilari:
nuqta, so‘roq, undov belgilari.
2. Gap ichida qo‘llanuvchi tinish belgilari
: nuqtali vergul, ko‘p nuqta, vergul, ikki nuqta, 
tire, qavs va qo‘shtirnoq. Quyida har bir tinish belgisining qo‘llanish o‘rinlari xususida fikr 
yuritamiz. 
Nuqtaning qo‘llanish o‘rinlari 
 
1. Har xil semantik-sintaktik tuzilishdagi darak gaplar oxiriga nuqta qo‘yiladi. Masalan: 
Men 
sizga ancha afandilar ham topib qo‘ydim, aytib beraman. 
(M.)
 
2. His-hayajonga ega bo‘lmagan, so‘zlovchining orzu-istagi, iltimosi, maslahati kabi ma’nolarni 
aks ettiruvchi buyruq gaplarning oxiriga nuqta qo‘yiladi. Masalan: 
-Kelaversin-chi, chiqmay nima 
qilardik. 
(So‘zl.)
3. Qavs ichidagi remarkadan so‘ng nuqta qo‘yiladi. Masalan
: Bilmadim, shahanshoh, bunday 
noshar’iy ishlarga nechuk rozilik berdi ekan. 
(Ketadi.)

4. Numerativlar bilan sanab ko‘rsatilgan gaplarning oxiriga nuqta qo‘yiladi: