Pul massasi va pul agregatlari

4.Pul muomalasini barkarorlashtirish yullari
Uzbekiston Respublikasi Markaziy banki tugrisidagi konunning 3-moddasida ta’kidlanganidek Uzbekiston Respublikasi markaziy bankining bosh maksadi-milliy valyuta barkarorligini ta’minlashdir. Valyuta barkarorligi pul massasi, narx-navo va milliy valyuta kursining barkaror bulishi tushunchasini uz ichiga oladi.
Milliy valyutaning barkarorligini ta’minlash uchun Uzbekiston Respublikasi Markaziy banki kuyidagi asosiy vazifalarni bajaradi.

1. 
   Monetar siyosatni va valyutani boshkarish siyosatini shakllantirish, kabul kilish xamda amalga oshiri.
   
2. 
   Uzbekiston Respublikasida xisob-kitoblarning samarali tizimini tashkil kilish va ta’minlash.
   
3. 
   Banklar faoliyatini tartibga solish va ular faoliyati ustidan nazorat kilish.
   
4. 
   Uzbekiston Respublikasining rasmiy oltin-valyuta zaxirasini saklash va ularni boshkarish.
   
5. 
   Moliya vazirligi bilan birgalikda davlat byudjetining kassa ijrosini tashkil etish.
   

Markaziy bank pul muomilasini barkarorlashtirish uchun ba’zi xollarda kuyidagi usullardan xam foydalanadi.

1. 
   Nullifikatsiya-bunda kadrsizlangan pul batamom bekor kilinib muomilaga yangi pullar chikariladi. Bu usul inflyatsiya darajasi uta yukorilab ketgan xollarda kullaniladi. Bu usul SSSR da 1922-1924, 1947, 1961 yillardagi pul isloxati, Uzbekistonda 1994 yilda bulib utgan pul isloxatida kullanilgan.
   
2. 
   Revolvatsiya – lotincha kadrini oshishi ma’nosini anglatib, bu milliy valyutani chet el valyutasiga nisbatan kadrini oshishini bildiradi. Masalan 1q1110 sumga teng edi. Ushbu tadbirdan keyin 1005 sumga teng buldi. Bu usul 1922-1928 yillarda Angliyada, 1961, 1969, 1971 yillarda Germaniyada kullanilgan.
   
3. 
   Devolvatsiya-lotincha kadrini tushushi ma’nosini anglatadi. Bu usul davlat tomonidan milliy valyuta kursini boshka valyutalariga nisbatan pasaytirilishi bulib bozor uchun kurash kuchaygan sharoitda eksportni ragbatlantirish, tulov muvozanatini yaxshilash uchun kullaniladi. Buning asosiy sabablari bulib inflyatsiyani kuchayishi va mamlakat tulov balansining salbiy koldikga ega bulishidir. Bu usul AKSh da 1971 yilda 7,89%ga, 1973 yilda 10% ga dollar kursini pasaytirish bilan kullanilgan.
   
4. 
   Denominatsiya-pul mikdorini bir necha marotaba kiskartirish xisoblanadi va u pulni kadri yukori darajada tushganda, muomiladagi pul xajmi oshganda kullaniladi. Bu usul Rossiya federatsiyasida 1921-1922 yillardagi pul isloxatida 1000:1, 1923 yilda 100:1 xolida, 1999 yilda 1000:1, Buxoro shuro xalk Respublikasida bu usul 1922 yilda 100:1, Uzbekiston Respublikasida 1994 yilda 1000:1 xolatida kullanilgan.