Пул, кредит ва банклар дарслик


Ўбеистонда тижорат банклари капиталига ўрнатилган



Download 2,12 Mb.
bet93/141
Sana12.06.2022
Hajmi2,12 Mb.
#659444
1   ...   89   90   91   92   93   94   95   96   ...   141
Bog'liq
ДАРСЛИК КУЛЛАНМА ПУЛ

Ўбеистонда тижорат банклари капиталига ўрнатилган
минимал талаб даражаси ва динамикаси



Жорий этилган сана

Тижорат банклари учун

Чет эл капитали иштирокида очилаётган банклар учун

Хусусий банклар учун

1.01.1998 й.

1,5 млн.
АҚШ дол. эквивалент.

5 млн. АҚШ дол. эквивалент.

0,3 млн АҚШ дол. эквивалент.

1.01.2000 й.

2,5 млн.

5,0 млн.

0,3 млн.

1.01.1999 й.

2,5 млн.

5,0 млн.

1,25 млн.

1.01.2005 й.

5,0 млн.

5,0 млн.

2,5 млн.

1.01.2008 й.

5,0 млн.Евро эквивалент.

5,0 млн.Евро эквивалент.

2,5 млн.Евро эквивалент.

1.01.2011 й.

10,0 млн.

5,0 млн.

5,0 млн.

Тижорат банклари капиталининг минимал миқдорига қўйилган талаб 2007 йил 31 декабргача АҚШ доллари эквивалентида амалга оширилган бўлса, 2008 йил 1 январдан бошлаб евро эквивалентида жамғарилиши жорий этилди. Таъкидлаш жоизки, тижорат банклари ўз фаолиятини дастлаб бошлаётган даврда капиталнинг минимал миқдорини шакллантирилиши зарур бўлади. Тижорат банклари Марказий банкдан лицензия олиб, фаолиятини бошлагандан сўнг эса капиталнинг ушбу минимал миқдорини доимий равишда ошириб боришлари лозим бўлади, капитални оширишнинг асосий мезони сифатида уларнинг рискка тортилган активлари ҳисобланади. Ҳозирги пайтда ушбу даража умумий капиталга нисбатан 0,1 коэффициентда, асосий капиталга нисбатан эса 0,05 коэффициентда бўлиши талаб этилади.


Бозор иқтисодиёти шароитида тижорат банклари акциядор мулкчилик шаклида ташкил этилади. Бу борада 1998 йил 2 октябрда Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Акциядорлик – тижорат банклари фаолиятини такомиллаштириш чора – тадбирлари тўғрисида” Фармони қабул қилинди. Ушбу фармонга кўра, тижорат банкларини бошқаришда акциядорларнинг ва банк Кенгашларининг роли оширилди. Қуйидаги расмда тижорат банклари ташкилий тузилишининг намунавий кўриниши келтирилган.

Тижорат банклари фаолияти унинг бошқарув органлари томонидан амалга оширилади. Банкнинг бошқарув органи қуйидагилар ҳисобланади:



  1. акциядорлар умумий йиғилиши;

  2. банк Кенгаши (кузатув кенгаши);

  3. банк Бошқаруви.

Акциядорлар умумий йиғилиши банкнинг олий бошқарув органи ҳисобланади. Акциядорлар умумий йиғилишининг мутлоқ ваколатига кирувчи масалалар банк Кенгаши ёки Бошқарувига топширилмайди. Банк Кенгашининг миқдорий таркиби устав ёки акциядорлар умумий йиғилиши қарорига кўра белгиланади. Акциядорлар сони 500 гача бўлган очиқ турдаги акциядорлик жамияти шаклидаги банкларнинг банк Кенгаши миқдорий таркиби камида беш аъзодан, 501 дан 1000 гача бўлган банкларда камида етти аъзодан ва 1000 дан ортиқ бўлган банкларда камида 9 аъзодан иборат бўлиши лозим.
Ёпиқ турдаги акциядорлик жамияти шаклидаги банкларнинг банк Кенгаши аъзолари умумий сони акциядорлар сонидан қатъи назар бештадан кам бўлмаслиги керак.
Ўзбекистонда тижорат банкларини ташкил этиш ва уларнинг фаолиятини назорат қилиш Марказий банки бошқаруви томонидан 1998 йил 9 сентябрда тасдиқланган "Банкларни рўйхатга олиш ва уларга лицензия бериш тартиби тўғрисида”ги 22 – сонли Низом асосида амалга оширилади. Мулкчилик шаклидан қатъий назар мамлакатимиздаги барча тижорат банклари мазкур низомга асосан ташкил этилади ва тугатилади.
Марказий банк тижорат банкларига банк операцияларини амалга ошириш учун лицензия бериш юзасидан қарор қабул қилишда асосий омил бўлиб қуйидагилар ҳисобланади:

  1. бизнес режанинг мақбуллиги;

  2. капиталнинг адекватлиги;

  3. даромадлиликнинг келгуси истиқболлари;

  4. кўзда тутилаётган раҳбарнинг малакаси ва обрў – эътибори;

  5. банкни очиш учун тақдим этилган ҳужжатларнинг амалдаги қонунчиликка мувофиқлиги;

  6. монополияга қарши чоралар.

Дастлаб ташкил этилаётган банкларнинг устав капиталида банкларнинг иштирок этишига йўл қўйилмайди, хорижий капитал иштирокидаги банклар ва шуъба банкларни ташкил этиш ҳоллари бундан мустасно.
Ташкил этилаётган банкнинг устав капиталида бир акциядорнинг улуши йигирма фоиздан ортса Марказий банкдан олдиндан розилик олиниши лозим. Бир акциядор ёки ўзаро боғланган акциядорлар гуруҳининг тижорат банки устав капиталидаги улуши устав капитали умумий миқдорининг 25 фоизидан ортиқ бўлиши мумкин эмас.
Янгидан ташкил этилаётган тижорат банкларининг муассислари молиявий жиҳатдан барқарор бўлишлари лозим. Муассисларнинг молиявий барқарорлиги қуйидаги омиллар билан белгиланади:

  1. баланснинг ноликвидлиги;

  2. тўловга қобилиятсизлик ёки банкротлик;

  3. юридик шахс расмий равишда банкрот деб эълон қилинишидан қатъи назар унинг пассивлари активларидан ошиб кетиши;

  4. юридик шахс тақдим этган шахс зарур ҳолларда устав капиталини ошира олмаслигини кўрсатса;

  5. банкда мулк сотиб олиниши кўзда тутилиши натижасида банкка ёки унинг омонатчиларига молиявий хавф солиниши мумкинлигини кўрсатувчи бошқа ҳоллар маълум бўлса.

Тижорат банкларини ташкил этишда барча шахслар ҳам иштирок этиши мақсадга мувофиқ келмайди. Бундай шахслар таркибига:

  1. банкротликка учраган юридик шахснинг собиқ раҳбарлари, бошқаруви ва кузатув кенгаши аъзолари ёки йирик иштирокчиси ва юридик шахснинг банкротлиги уларнинг ҳаракатлари оқибатида юзага келганлиги фактлари маълум бўлса;

  2. ўзининг ишбилармонлик ва шахсий хаттиҳаракатида ишларни нотўғри бошқариш ва виждонан юритиш мумкин эмаслигини намойиш қилган шахслар.

  3. оффшор ҳудудларда рўйхатга олинган норезидент юридик шахслар;

  4. давлат ҳокимияти органлари, маҳаллий бошқарув органлари, жамоат бирлашмалари, жамоат фондлари, бюджетдан ташқари фондлар, бюджет муассасалари ва ташкилотлари, агар бошқа ҳолат қонунларда кўзда тутилмаган бўлса.

Янгидан ташкил этилаётган тижорат банклари қуйидаги таъсис ҳужжатларини Марказий банкка тақдим этиши лозим:
а) муассислар томонидан имзоланган ва уларнинг муҳрлари билан тасдиқланган таъсис шартномаси;
б) муассис – акциядорлар йиғилиши томонидан тасдиқланган ва банк Кенгаши раиси томонидан имзоланган банк устави;
в) таъсис йиғилишининг баёни. Бу ҳужжатда банкни ташкил этиш, устав капитали миқдори, устав ва бизнес – режани тасдиқлаш, банк Кенгаши, тафтиш комиссияси ва бошқарувини сайлаш тўғрисидаги қарор бўлиши лозим.
Мустақилликка эришгандан ҳозирги кунгача бўлган даврда турли мулк шаклидаги қатор банклар ташкил этилди, уларнинг асосий қисми мамлакатимиз молия – кредит бозорида самарали фаолият юритиб келмоқда. Мамлакатимизда бозор муносабатларининг такомиллашуви ва иқтисодий ислоҳотларнинг чуқурлашуви натижасида уларнинг айримларини мақоми ўзгартирилди, айримлари бошқа банкларга қўшилиб ёки умуман фаолиятини тўхтатди. 2010 йил 1 январ ҳолатига мамлакатимизда жами 30 та тижорат банклари ташкил этилган бўлиб, уларнинг учтаси давлат банки, бештаси хорижий капитал иштирокидаги қўшма банклар, 13 таси хусусий банклар, қолганлари акциядорлик тижорат банклари ҳисобланади.
Хулоса қилиб айтганда, тижорат банклар иқтисодиётнинг муҳим молиявий “қон томирлари” ҳисобланиб, уларнинг фаолиятини ташкил этиш ва назорат қилиш мамлакатнинг тегишли қонун ва меъёрий ҳужжатлари асосида амалга оширилади. Мамлакатимизда бу борадаги жараён доимий равишда ривожланиб ва такомиллашиб бормоқда.



Download 2,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   89   90   91   92   93   94   95   96   ...   141




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish