Pul-kredit orqali muvofiqlashtirish

92

---

V BOB. NAQD PUL MUOMALASI VA UNI
TASHKIL ETISH ASOSLARI
5.1. Mamlakatda kassa operatsiyalarini olib borish tartibi.
Mamlakatda naqd pul aylanmasini tashkil etish “O'zbekiston 
Respublikasi Markaziy Banki to ‘g ‘risida”gi Qonunga asoslangan 
holda ishlab chiqilgan “Yuridik shaxslar tomonidan kassa operatsi­
yalarini amalga oshirish qoidalari” (1998 yil 17 dekabr № 565) aso­
sida amalga oshiriladi.
Ushbu y o ‘riqnomaga asosan quyidagi qoidalar asosida naqd pul 
aylanmasi tashkil qilinadi. Bular:
1. Barcha yuridik shaxslar mulkchilik shaklidan qatiy nazar, 
o'zlarining pul mablag‘larini bank muassasalarida saqlashlari shart.
2. Yuridik shaxslar o'rtasidagi hisob-kitoblar hamda tadbirkor- 
lik faoliyatini amalga oshirish bilan bog"liq fuqarolar ishtirokidagi 
hisob-kitoblar bank muassasalari orqali, qonunchiiikda ko‘zda tu~ 
tilgan holatlardan tashqari naqd pulsiz tartibda amalga oshiriladi.
Z.Tashkilotlar tomonidan bank mnassasalaridan olingan naqd 
pullar qanday maqsadlar uchun olingan ooTsa, faqat shu maqsadlar 
uchun sarflanadi.
4.Tashkilot o ‘z kassasida naqd pullarni ular qoldig'ini belgilan­
gan limiti doirasida saqlashi va ulardan tushum hisobidan belgilan­
gan m e’yorlar chegarasida sarflanishi mumkin.
5. Mulkchilik shaklidan qatiy nazar savdo va maishiy hizmat 
ko‘rsatish sohasidagi tashkilotlarning naqd pul tushumidan ish 
haqi, pensiya va nafaqalar toTash uchun foydalanish man etiladi.
6. Naqd pul tushumi hisobidan mablag‘ sarf qilish huquqi faqa- 
tgina Vazirlar Maxkamasining qarorida ko’rsatilgan tashkilotlarga 
beriladi.
93

---

7.Tashkilotlar kassasidagi naqd pul qoldig‘ining belgilangan 
limitdan ortiqcha qismining hammasini bankka belgilangan tar­
tibda va muddatda topshiradilar.
8. Tashkilotlar o‘z kassalarida limitdan ortiqcha faqat mehnat­
ga haq to iash , mukofot, ijtimoiy sug'urta bo‘yicha nafaqalar, 
stipendiya, pensiya berish uchun bankdan olingan kunni qo‘shib 
hisoblaganda 3 kun (bankdan uzoqda joylashgan xo‘jaliklar esa 5 
kun) ushlab turishlariga ruxsat etiladi.
9.Hizmat safari bilan bog‘liq xarajatlar uchun naqd pullar hizmat 
safariga yuborilayotgan shaxslarga mazkur hududda amal qilayot- 
gan tartib bo'yicha tegishli miqdorda, keyin hisob berish sharti bi­
lan beriladi. Pulning sarflanmagan qismi berilgan muddat tugagan- 
dan keyin 3-kun ichida tashkilot kassasiga qaytarilishi kerak.
10. Naqd pul qabul qilish va topshirish bo‘yicha kassa operatsi­
yalari 0 ‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi asosida tasdiqlangan 
birlamchi hisob hujjat shakllari bilan rasmiylashtiriladi.
Har bir bank muassasasi mulkchilik shaklidan qatiy nazar mijo- 
zlarga kassa hizmati ko‘rsatish uchun o ‘z tarkibiy b o iin m a kassa 
operatsiyalari b o iim i (kassalarga ega) b o iish i kerak. Bank muassa­
sasi mijozlarga kassa hizmati ko‘rsatish uchun Markaziy bankning 
hududiy bosh boshqarmasiga pul aylanmasining toidirilgan pas­
porti va tegishli hujjatlarni (534-yo‘riqnoma 14-ilova) o‘rnatilgan 
tartibda taqdim etadi. 0 ‘z navbatida, MBXBB yuqoridagi hujjatlar­
ni ko‘rib chiqib, o ‘z xulosasini tayyorlaydi va 0 ‘zbekistonRespub­
likasi Markaziy banki emissiya - kassa operatsiyalari departamen- 
tiga yuboradi. Shu tartibda bankda kassa operatsiyalarini yuritish 
buyicha ruhsatnoma (litsenziya) olinadi. Bunda asosiy e'tibor kassa 
xonalarini jixozlashga qaratiladi.
IIV va INVYoKBB qoidalariga ham rioya qilinishi kerak. Yirik 
banklarda kassa operatsiyalarini amalga oshirish 15 kishidan ortiq
94

---

bo'lganda bo‘limni alohida operatsiyalar bajarishdan ozod etilgan 
boshliq boshqarishi mumkin.
Kassa operatsiyalari b o ‘limlarining boshliqlari egallab tur­
gan lavozimlariga Markaziy bank va tijorat banklarining viloyat 
boshqarmalarida tayinlanadilar,