Pul-kredit orqali muvofiqlashtirish

ta s d iq la n a d ila r
va undan ozod eti- 
ladilar. BoMim boshlig‘i yoki kassa 
m u d ir i 
lavozimiga bank tizimi- 
da kamida 3 yil ishlagan shaxslar tayinlanadi.
Bank muassasalarining rahbarlari kassalar va pul omborlarida 
boyliklar bilan ishlashning belgilangan qoidalarini ta ’minlovchi 
zarur shart-sharoitlarni ta'minlashlari lozim. Banklardagi kassa 
tarmoqlari “Kassa tarmoqlarini loyihalashtii'ish va o ‘rnatishning 
texnikaviy talablariga muvofiq holda jihozlanadi, uni boshqa hiz- 
matlardan ajratib qo'yish va qoidaga ko‘ra, binoning birinchi qava- 
tida joylashtirilishi lozim.
Begona shaxslarning pul omborlari joylashuvini kuzatishlari 
va o ‘rganishlari uchun hech qanday imkonivat bo' Imasligj kerak. 
Kassa binosining eshiklari kun bo'yi ichkaridan berkitilgan bo‘lishi 
lozim. Eshiklarga tashqarini koM'ish uchun kichkina maxsus oyna- 
cha o ‘rnatilgan bo‘lishi kerak. Kassa tarmog‘ining barcha deraza- 
lari keehki payt pardalar bilan to‘silgan bo‘lishi shart.
Operatsiya kassasi har bir kassirning ish jovi kabina o‘rnatish 
orqali ajratib quyilishi lozim. Bunday holda boyliklar saqlanishi 
ustidan m as’ul bo‘lgan shaxslarga kassirlar ishini kuzatib turish 
imkoniyati tug‘iladi.
Kassirlar stolida qulflanadigan tortmalar bo'lishi kerak, uning 
kod noinerini faqat kassirlar bilishi kerak. Kassirlar kun davomida 
boyliklarni saqlash uchun seyflar, metall shkaflar, boyliklarni tash- 
ish uchun aravachalar bilan ta ’minlanishi lozim. Mijozlarga hizmat 
ko‘rsatiladigan darchalarga ichkari tomondan qulflanadigan eshik- 
chalar o ‘rnatilishi lozim.
95

---

5.2.Bank kassalariga naqd pul qabul qilishni tashkil etish.
Kassa kirim operatsiyalarini amalga oshirish banklar tomoni­
dan tegishli yo‘riqknomaga asosan amalga oshiriladi. Naqd pulni 
operatsiya kuni mobaynida qabul kilish uchun bank muassasala- 
rida kassa kirimlari tashkil etiladi. Korxona va tashkilotlardan tu- 
shadigan naqd pul tushumini, turli naqd pul ko‘rinishidagi badal- 
lari, fuqarolaming naqd pul omonatlari, ish haqiga olingan pul 
m ablagiarining tarqatilmay qolgan qismi kabi toiovlarni naqd pul 
ko‘rinishida bank kassa xodimi tomonidan qabul kilinishiga kas- 
sasining kirim operatsiyalari deyiladi. Bank tomonidan naqd pul 
quyidagi hujjatlar asosida qabul qilinadi:
a) korxonalar, tashkilotlar, muassasalar va aholidan 0402001 
shakldagi badalnomalar bo ‘yicha kvitansiyalar berish bilan, fuqaro- 
lar omonatga pul quyganlarida omonat daftarchasiga shu to 'g ‘rida 
yozib quyiladi, daftarcha ko'rsatilmagan taqdirda pul qo‘yuvchiga 
0402
004
shakldagi kvitansiya beriladi;
b) transport korxonalari va tashkilotlaridan 0402003 shakldagi 
naqd pul badalnomalari bo‘yicha 0402003 shakldagi kvitansiya 
berish bilan;
v) xayriya fondlariga o‘tkaziluvchi naqd pulli badallar 0402001 
shakldagi badalnomalar bo‘yicha 0402004 shakldagi kvitansiyalar 
berish sharti bilan 0402001 shakldagi badalnomalar m as’ul ijro- 
chining imzosidan tashqari nazoratchining imzosi bo‘lishi kerak. 
Mazkur operatsiyalar buxgalteriya xodimlari tomonidan alohida 
dafitarga qayd etilishi lozim;
g) boshqa barcha tushumlar 0482005 shakldagi kirim kassa orderlar 
bo‘yicha 0402004 shaklidagi kvitansiyalar berish orqali qabul qilinadi.
Endi kirim kassa operatsiyalarini bajarish tartibi xakida batafsil 
tanishib chiqamiz. Kirim kassa operatsiyalarini bajarishdagi asosiy
96

---

hujjat bu badalnoma, ya’ni pul topshirganlik haqidagi e ’londir. 
Pul topshirishdan avval mijoz tomonidan ushbu badalnoma rasmi- 
ylashtiriladi. Badalnomaning o ‘zi 3 qismdan iborat:
1. В adalnomaning о ‘ zi.
2. Order.
3. Kvitansiya.
Hujjatning uchchala qismida ham bir xil ko‘rsatkichlar tuld- 
irilishi shart. Ya’ni hujjat rasmiylashtirilgan sana, mijoz korxonasi 
nomi, uning hisob-kitob, y a’ni talab qilib olinadigan depozitlar 
hisobvarag'i nomeri, operatsiya mazmuni, y a’ni nima maqsadda 
pul topshirilayotganligi, pul topshirayotgan shaxsning familiyasi, 
ismi, pul summasi to'lik ko'rsatilishi va imzo qo'yilishi kerak.
Badalnomaning raqamini esa uni qabul qilayotgan m as’ul 
bank xodimi bankka kelib tushayotgan badalnomalarni qayd etish 
tartibida belgilaydi. Badalnomani qabul qilish bankda asosan 
nazoratchiga yuklatiladi. Ba'zi banklarda, ularning ichki tartibidan 
kelib chiqqan holda bu vazifa shu korxonaga hizmat k o ‘rsatuvchi 
m as’ul ijrochi tomonidan yoki bosh buxgalter yordamchisi tomoni­
dan bajariladi.