Psixologiyaning tarixiy rivojlanishi

26.Psixik jarayonlar va ularga ta’rif.
Diqqat - shaxsning faolligini hamda uning obyektiv borliqdagi predmet va
hodisalarga tanlovchi munosabatini belgilaydi. Diqqatda odam psixikasining
moslashtiruvchi vazifasi namoyon bo‟ladi. Agar diqqat bo‟lmasa, odamda aniq
maqsadga qaratilgan amaliy faoliyat ham bo‟lmaydi.
Diqqat muayyan sharoitlarda va vaziyatlarda mo‟ljal olish imkonini beradi.
Bunday sharoitlarni hisobga olish odam amalga oshirayotgan faoliyatning ongli
ravishda kechishini va uning sermahsul bo‟lishini ta‟minlaydi. Har qanday masalaning
va har qanday hayotiy vazifaning hal kilinishi odamdan o‟z diqqatini ana shu
masalaning mazmuniga hamda uni bajarish uchun qilinadigan harakat usullariga
qaratishni talab qiladi.
Demak, diqqat qolgan barcha psixik jarayonlardan sezilarli darajada farq qiladi.
Uning o‟ziga xosligi shundan iboratki, u aks ettirish formasi singari psixik faoliyatning
mustaqil turi emas, balki boshka psixik jarayonlarning uyushgan faolligidir.
Diqqat inson faoliyatining barcha turlarini muvaffaqiyatli amalga oshirishning va
ularni samaradorligini ta‟minlovchi muhim shartlardan biridir. Kishi faoliyati
qanchalik murakkab, serzahmat, davomiylik jihatdan uzoq muddatli, mas‟uliyat hissini
taqozo qilsa, u diqqatga shunchalik yuksak shartlar va talablar qo‟yadi. Inson
ziyrakligi, farosatliligi, tez payqashi, sinchkovligi, dilkashligi uning turmush sharoitida,
shaxslararo munosabatida muhim omil sifatida xizmat qiladi.
Diqqat aqliy faoliyatning barcha turlarida ishtirok etadi, insonning xattiharakatlari ham uning ishtirokida sodir bo‟ladi.
Shuni alohida ta‟kidlab o‟tish kerakki, diqqat sezgi, idrok, xotira, tafakkur,
xayol, nutq kabi alohida psixik jarayon emas. Diqqat barcha psixik jarayonlarda
qatnashadi, ularning mahsuldorligini oshirishga ta’sir etadi. Shu boisdan diqqat
qaratilgan obyektlar ong to‟plangan nuqtasida aniq, yaqqol aks ettiriladi.
Inson organizmiga ta‟sir etadigan ayrim narsa va hodisalar obrazlarining
miyada bevosita aks etish faoliyatiga sezgilar deyiladi. Biz sezgilar yordamida
predmetlarning rangini, shaklini, katta yoki kichikligini aniqlaymiz.