Psixologiyaning tarixiy rivojlanishi

28.Ixtiyoriydan so’nggi diqqat qanday diqqat.
diqqatning muayyan obyektga avvalo ixtiyoriy
ravishda qaratilib, so‟ngra uning ahamiyati tushunilgan sari o‟z-o‟zidan qaratilib
boriladigan (avtomatlashgan) diqqat turi bo‟lib, ushbu tushuncha psixologiya faniga
psixolog olim N.F.Dobrinin tomonidan kiritilgan. Ixtiyoriydan so‟nggi diqqat biror
obyektga uzoq muddat qaratilishi bilan belgilanib, bunda hech qanday sezilarli irodaviy
kuch-g‟ayrat sarflanmasa ham bo‟ladi. Insonning yuqori darajadagi jadal va unumli
aqliy faoliyatini hamda barcha turdagi mehnatning yuqori, samarali ko‟rsatkichi
diqqatning shu turi bilan bog‟liq bo‟ladi.
Diqqatning obyektga to‟planishi, mustahkamlanishi odamning qiziqishlariga
bog‟liqdir. Hatto ixtiyorsiz diqqatning faoliyatda mujassamlashishida kishining
ishtiyoqi va qiziqishi katta ahamiyatga egadir. Odatda faoliyatga qiziqish bevosita va
bilvosita shaklda namoyon bo‟ladi. Bevosita qiziqish faoliyat jarayoniga, xattiharakatlarning o‟ziga, ish uslublariga qaratilgan qiziqishdan iboratdir. Bilvosita
qiziqish esa, faoliyatning maqsadga, uning natijasiga yo‟naltirilgan qiziqishdir.
Diqqat murakkab psixologik jarayon bo‟lib, uning bir qancha o‟ziga xos
xususiyatlari bor. Ulardan asosiylari quyidagilar:
Diqqatning barqarorligi uning davomiyligi va u yuz bergan butun vaqt
mobaynida qaratilganlik darajasi bilan belgilanadi. Diqqatning barqarorligi diqqat
qaratiladigan obyektlarning xususiyatlariga va diqqati yo‟naltirilgan shaxsning
faolligiga bog‟liq bo‟lib, u diqqatning o‟z obyektiga kuchli yo‟naltirilishi va faol
to‟planishidan iborat ijobiy xususiyatdir.
Diqqatning ko’lami, xajmi uning taqsimlanish xususiyati bilan belgilanib, ayni
bir vaqtning o‟zida aniq-ravshan idrok etiladigan obyektlar soni bilan tavsiflanadi.
Diqqatning obyektlari o‟rtasida kanchalik yaqin bog‟lanishlar mavjud bo‟lsa, uning
xajmi shunchalik keng bo‟ladi va aksincha.