"psixologiya"

shakllari 
operasiyalari 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
 
14 
15 
 
16 
Tushuncha 
Analiz va sintez.  
Yakka,  juz’iy va umumiy xukm 
Takkoslash.  
Abstraksiyalash.  
Deduktiv xulosa chikarish 
Umumlashtirish.  
Tahminiy xukm.  
Konkretlashtirish.  
Analogik  xulosa chikarish 
Klassifikasiyalash.  
Sistemalashtirish.  
Tasdiklovchi yoki inkor kiluvchi 
xukm.  
Abstraksiyalash.  
Shartli,  ayiruvchi va kat’iy 
xukm.  
Induktiv xulosa chikarish 
 
 
3.    Umumlashtirish  xususiyatlarini  va  qobiliyatini    «Ortiqchasini  o’chirish 
metodi» orqali o’rganish bo’yicha amaliy mashq uchun metodika 

---

 
210 
ORTIQCHASINI O’CHIRISH. 
Ortiqchasini  o’chirish  metodikasi  umulashtirish  va  chalgish,    muhim 
belgini ajratish kabi tafakkur jarayonlari darajasini o’rganish uchun qo’llaniladi.  
Bu metodikaning ham ikki turi bor: predmetli va so’zli.  Metodikaning predmetli 
turida  qo’zg’atuvchi  material  alohida  qog’ozlarda  berilishi  zarur.    Xar  bir 
qog’ozda (kartochkada) 4 ta predmet tasvirlangan.  Rasmlar oq,  qora yoki rangli 
bo’lishi  mumkin.    Sinaluvchi  4  ta  predmetdan,    umumiy  belgi  bo’yicha 
birlashuvchi 3 tasini tanlashi kerak.  Odatda quyidagi ko’rsatma beriladi: 
Bu  yerda  4  ta  predmet  tasvirlangan.    Siz  3  ta  predmetni  birlashtirib 
turadigan narsani topib,  unga nom  berishingiz  kerak,   bir  predmet  bu guruhga 
kirmaganligi  uchun  uni  o’chirish  kerak  Tadqiqotchi  birinchi  topshiriqni 
sinaluvchi  bilan  birga  bajaradi,    keyin  u  mustaqil  ishga  kirishadi.    Bu 
metodikadan  bolalarni  va  kattalarni  tekshirishda  foydalanish  mumkin.  
Metodikaning  og’zaki  variantini  11-12  yoshdan  katta  bolalar  uchun  qo’llash 
mumkin.  Tajriba o’tkazish uchun so’zlar qatori yozilgan maxsus qog’oz varog’i 
bo’ladi.    £o’llanma:  «Xar  bir  qatorda  5  ta  so’z  bor,    4  ta  so’zni  bir  guruhga 
kiritib nom bering,  bir so’z ortiqcha bo’lib uni o’chirish kerak».  
1. stol,  stul,  krovat,  pol,  shkaf.  
2. Sut,  qaymoq,  qatiq,  suzma,  go’sht.  
3. Botinka,  etik,  bog’ich,  tufli,  tapochka.  
4. Bolg’a,  arra,  mix,  bolta,  randa 
5. Shirin,  issiq,  achchiq,  nordon,  sho’r.  
6. terak,  tol,  daraxt,  archa,  shaftoli.  
7. Samolet,  arava,  odam,  kema,  velosiped.  
8. Abror,  Murot,  Aziz,  Asqarov,  Nabi.  
9. Santimetr,  metr,  kilogramm,  kilometr,  millimetr.  
10. tokar,  o’qituvchi,  vrach,  kitob,  kosmonavt.  
11. Palto,  plash,  ko’ylak,  tug’ma,  shim.  
12. Uy,  orzu,  mashina,  sigir,  daraxt.  
Tajriba natijalari tadqiqot qarorida qayd etiladi.