"psixologiya"

3.Iroda.  Irodaviy harakatlar va irodaviy boshqarish.  Irodani tarbiyalash. 
Iroda insongagina xos  muhim  xususiyat  bo’lib,   u shaxsning turli-tuman 
faoliyatlarida  namoyon  bo’ladi.    Iroda  inson  faolligining  muhim  tomonini 
tashkil etadi.   
 
Odam    tevarak-atrofdagi  olamni  o’z  sezgi,    idroklari  yordamida  bilib,  
o’rganibgina  qolmay,    uni  o’z  ehtiyojlari,    zaruriyatlariga  moslab  o’zgartiradi 
ham.  U o’z aql-idroki yordamida zarur natijani qo’lga kiritish uchun  qachon,  
qayerda  va  qanday  kuch–g’ayrat    sarf  etish  zarurligi,    ish  faoliyatini  qanday 
tashkil  etish  kerakligini  belgilaydi.    Ko’p  hollarda  murakkab  hatti-harakatlar  
natijasidagina  tegishli  yutuq  qo’lga  kiritiladi.    Bunday  harakat  davomida 
obyektiv va subyektiv qiyinchiliklarni yengib o’tishga to’g’ri keladi.  
 
Kuch-g’ayratni vujudga keltirish,  qancha vaqt kuch-g’ayrat zarur bo’lsa,  
uni o’shancha vaqt saqlab turish uchun kishiga iroda kerak.  Iroda kishi ongining 

---

 
131 
shunday  bir  sohasiki,    bu  orqali  odam  o’z  ishiga  faol  kirishadi  va  uni 
muvofiqlashtirib boradi.  Iroda tufayli kishi  o’z shaxsiy tashabbusi bilan,  ongli 
zaruratdan  kelib  chiqqan  holda,    oldindan  rejaga  solingan  yo’nalishda  va 
oldindan  nazarda  tutilgan  kuch-g’ayrat  bilan  tegishli  ish  harakatlarni  bajarishi 
mumkin.    Bundan  tashqari,    odam  o’z  psixik  faoliyatini  tegishli  ravishda 
uyushtirish hamda uni muayyan bir  mazmunga yo’naltirishi ham mumkin.  
 
Odam o’zidagi emosional holatni sirtiga chiqarmaslikka,  tashqi tomondan 
bilintirmaslikka  harakat  qilishi,    goho  tashqi  tomondan  mutlaqo  buning  aksi 
bo’lgan  holatlarni  ifoda  etishi  ham  mumkin.    Xullas,    iroda,    bir  tomondan,  
odam hatti-harakatini yo’nalishga soladi yoki uni biror harakatdan saqlab qoladi,  
ikkinchi tomondan,  mavjud vazifa va talablardan kelib chiqqan holda kishining  
psixik faoliyatini uyushtiradi.