“Psixologiya” fakulteti

bixeviorizm 
geshtalt psixologiya 
 
Geshtalt psixologiya – nemischa 
(shakl) degan ma’noni bildiradi. 
Asoschilari Vertiimer, V. Keler 
shakl 
fenomen, 
idrok 
va 
murakkab psixik hodisalarni
yaxlit holda o’rganadi
.
Bixoviorizm – xulq-atvorni 
o’rganuvchi oqim. 
Psixoanaliz – XX asrda paydo 
bo’lgan. Predmeti instinktiv mayllar 
ongning rolini inkor etadi
.

---

tizimiga taalluqli bo`lgan kognitiv holatlar bo`ldi. Kognitivizm doirasida shunday mukammal 
nazariya yaratildiki, ular hozirgi kunda ham o`z ahamiyatini yo`qotgani yo`q. 
Masalan, F. Xayderning balanslashtirilgan tizimlar nazariyasi, T. Nyukomning 
kommunikativ aktlar nazariyasi, Fetingerning kognitiv dissonanslar nazariyasi va boshqalar 
shular jumlasiga kiradi. Ulardagi asosiy goya shundan iboratki, shaxs o`ziga o`xshashga shaxslar 
bilan muloqotga kirishar ekan, doimo munosabatlarda ruxiy mutanosiblik, tenglik bo`lishiga, shu 
tufayli ziddiyatlardan chikishiga harakat qiladi. Maqsad-turli ijtimoiy sharoitlarda shaxs xulq-
atvorining psixologik sabablarini tushuntirish va ziddiyatlarning olidini olish yo`l-yo`riqlar 
ishlab chikishdan iborat. Hozirgi davrda ham taniqli ijtimoiy psixologlar Olport, Maslou, K. 
Rodjers va ularning safdoshlari gumanistik psixologiya doirasida bu ishlarni faol davom 
ettirmokdalar.
Nihoyat, turtinchi nazariya interaksionizm bo`lib, bu aslida sotsiologik nazariya bo`lib 
hisoblanadi. Uning asoschisi Gerbart Mid bo`lib, uning qarashlari ta’sirida T. Sarbinning rollar 
nazariyasi, G. Xaymen va R. Mertonlarning referent guruhlar nazariyasi, F. Goffmanining 
ijtimoiy dramaturgiya nazariyalari shakllanadi. Ular turli ijtimoiy sharoitlardagi xulq-atvorlarni 
tushuntirish orqali shaxs ijtimoiy psixologik sifatlarining sabablarini topishga harakat qiladi. Har 
bir shaxs doimo ijtimoiy o`zaro ta’sir tizimida, mavjud bo`ladiki, unda u tugri harakat qilish 
uchun o`zgalarni tushunishga harakat qilishi, o`zgalar roilini qabul qilishga tayyor bo`lishi lozim. 
Lekin o`zgalar rolini tugri qabul qilish uchun unda "umumlashtirilgan o`zga" obrazi bo`lishi 
lozimki, bu obraz shaxslararo muloqot jarayonida, har bir shaxs uchun ibratli bo`lgan kishilar 
guruhi bilan muloqotda bo`lish jarayonida shakllanadi. Ya’ni shaxs faolligi tan olinadi, bu esa 
fan tarixida o`ta progressiv hol edi.