“Psixologiya” fakulteti

Bu davrda psixologiyada uch asosiy oqim:
Ijtimoiy psixologiyadagi uch asosiy oqim 
psixoanaliz 
jamiyatdagi ijtimoiy xodisalarni o’rganish uchun albatta o’ziga xos, ayrim 
psixologik holatlarni o’rganmoq lozim, degan fikrni qat’iy turib isbot qildilar. 
Ular har bir ijtimoiy voqeada ruhiy hodisalar borligini isbot qilishga urindilar. 
Masalan, fransuz sotsiologi Gabriyel Tard har bir individda ijtimoiy fakt 
borligini, bu narsa uning miya doirasidagini emas, balki bir qancha miyalar 
aloqasi tufayli mavjuddir, deb hisoblaydi. Ijtimoiy xulq-atvor modeli, uning 
fikricha, doimo individlararo munosabatni o’z ichiga olib bunda bir individ 
boshqa individga doimo taqlid qiladi, shuning uchun ham shaxsni o’rganish 
boshqa shaxslarni inkor qilmasligini talab qiladi. 

---

2.3- rasm. 
Bu oqimlar ichida ham ijtimoiy xulq-atvorni kichik guruhlarlar doirasida o’rganish 
tendensiyasi paydo bo’ldi. 
Bunda asosiy diqqat kichik guruhlarga va 
ularda turlicha eksprementlar o’tkazishga 
qaratilgan edi. Bunday holatning
paydo bo’lganligi ijtimoiy psixologiyaning 
fan sifatida shakllanishida nihoyatda katta
rol o’ynadi. Geshtalt psixologiya yo’nalishi
negizida maxsus ijtimoiy psixologik 
yo’nalishlarning – interaksionizm va
kognitivizmning paydo bo’lganligi esa bu fanning eksperimental ekanligini yana bir bor isbot 
qildi.
Bixeviorizm yo`nalishlari doirasida o`tkazilgan ijtimoiy psixologik tadqiqotlar avvalo 
amerikalik olimlar K. Xoll va V. Skennerlar nomi bilan bog`lik. Ular va ularning izdoshlari 
hisoblangan K. Miller, D. Dollard, Dj. Tibo, G. Kelli va boshqa diada - ikki kishi o`rtasidagi 
munosabatlarning xilma-xil eksperimental ko`rinishlarini tadqiq qilib, ularda matematik o`yin 
nazariyasi elementlarini qo`lladilar. 
Diada sharoitida laboratoriyalarda 
o`tkazilgan tadqiqotlarda asosan mustah- 
kamlash g`oyasini isbot qilishga urinildi. 
Klassik bixeovirizmdan farqli o`laroq ijtimoiy psixologik bixevioristlar hayvonlar 
o`rniga laboratoriyaga naqd pulga odamlarni taklif eta boshladilar, shuning uchun ham ularning 
g`oyasida biologizm va mexanizm tarzda ilgarigi hayvonlarda to`plangan dalillar modelini 
insonlarda qo`llash hollari kuzatildi.
Psixoanaliz doirasida esa ijtimoiy psixologik tadqiqotlar E. Fromm va Dj. Salliven ishlari 
bilan bogliq. Bixevioristlardan farqli o`laroq bu yerda eksperimentlar ikki kishi emas, balki 
ko`pchilik ishtirokida o`tkazila boshladi. Ularning izdoshlari (V. Bayon, V. Bennis, G. Sheparde, 
V. Shuts) o`tkazgan tadqiqotlar tufayli hozirgi kunda ham katta qiziqish bilan o`rganilayotgan T-
Guruhlar psixologiyasi yaratildi.
Unda guruh sharoitida bir odamning
boshqalarga ta’siri, guruhning ayrim 
individlar fikrlariga ta’siri kabi
masalalar ishlab chiqildi va ijtimoiy
psixologik treninglar o`tkazishga asos solindi.
Kognitivizm K. Levin nazariyasi asosida paydo bo`lgan psixologik yo`nalish bo`lib, 
undagi o`rganish ob’ekti munosabatlar tizimidagi kishilar, ularning bilish jarayonlari, ong