Psixologiy asi

(E .Y .Q osim ovning bo'lajcik
shifokorlarga atab aytgan nutqidan).
A lb atta, hozirgi kunda tibbiyotga pullik xizm atning kirib kelishi, 
d e o n to lo g iy a n in g b a ’zi y o 'n a lis h la r in i b o sh q a c h a ta h lil q ilish g a
undaydi. Sobiq sho‘ro davrida pullik xizm at deyarli y o ‘q edi. H ozir 
d a v la t to m o n id an m axsus ru x sa tn o m a olib v rach lar, p o lik lin ik a la r 
va s h ifo x o n a la r p u llik tib b iy x iz m a t h am k o ‘rs a tis h m o q d a . Bu, 
a lb a tta , endi deo ntologiyaning keragi y o ‘q yoki aham iyati pasaydi, 
degani emas. «Axir pul to ‘lagandan s o ‘ng b aribir yaxshi qaraydi-da», 
d egan fik r yang lish fikrdir. V a h o la n k i, b em o rn in g tu za lib ketish i 
t o ‘la g a n p u li m iq d o ri b ilan em as, v ra c h n in g b ilim i, ta jr ib a s i va 
m uom alasi bilan belgilanadi. Q olaversa, deontologiya faq at bem orga 
shirin so ‘z gapirib, kulib q a ra b turish degani emas, deontologiyaning 
u stu v o r y o ‘n a lish la rid a n biri, t a ’k id la b o ‘tg an im izd ek , ishonchdir. 
B a ’z a n h a d e b v ah im a q ila v e ra d ig a n b e m o rn i q a ttiq r o q « k o y ib »
q o ‘yishga ham to ‘g ‘ri keladi. A na sh u n d ag in a u vrachga ishonad i.
E.Y. Qosimov 
(1933-2007)
166

---

«Agar kasalim haqiqatan ham tuzalmas b o ‘lganida, doktor meni urishib 
berm asdi», deb o ‘ylaydi.
B a’zan davo usuli bemom i qoniqtirmaydi. K o‘p dori-darm on yozilsa, 
u nda «Shuncha dori sh a rtm ik a n yoki kasalim o g ‘irm i, yoki vrach 
tajribasizmi?» degan fikrlar paydo bo'ladi. «Falonchi d o k tor falonchi 
bem orni ikkita dori berib tuzatib yuboribdi», degan so'zlarni b a ’zan 
eshitib turish mumkin. X o ‘sh, bunday paytlarda qanday yo‘l tutish kerak? 
Ayniqsa, b a ’zi kasalliklarni birmuncha uzoq davolashga to ‘g ‘ri keladi. 
M uolajalar darrov natija beraverm aydi. Bunday paytda kasallikning 
mohiyatini bemor tushunadigan tilda bayon qilish kerak. Kerak b o ‘lsa, 
bemorni tinchlantirish uchun tashxisni yanada aniqroq qo'yish maqsadida, 
vrach o'zidan tajribaliroq ham kasblaridan m aslahat so'rashi zarur. U 
b e m o rn in g o ld id a aslo o 'z in i y o 'q o tib q o 'y m a slig i k e ra k . S huni 
unutmaslik kerakki vrach bemomi tekshiradi, bemor esa vrachni kuzatadi.
K o 'p hollarda shunday hodisalarga duch kelish mumkin. Professor 
q a b u lig a k elgan b em o r u y erd a y arim so a td a n o rtiq q o lib ketsa, 
bezovtalana boshlaydi, professor yoki dok to rlar haqida har xil gaplar 
gapiradi. Qizig'i shundaki, xuddi shu bemor (ya’ni professorni yarim soat 
ham kutgisi kelmagan bemor) tabibni bir necha soatlab, hattoki bir necha 
kunlab kutadi. Qancha k o 'p kutgan sayin tabibga hurm ati shuncha oshib 
boradi. Tabibni xuddi o'ziga o'xshab kutayotganlarga maqtaydi: «Zo'r 
tabib b o'lsa kerak, eshigida shuncha odam , bitta bemorni bir soatlab 
k o'rarkan. O 'sha tabibga kirish uchun b a ’zi bemorlar eshigining oldida 
k o 'rp a-to 'sh ak qilib yotib oladi».
X o 's h , b un in g siri n im ad a? T a b ib la rn in g «zo 'rlig id am i?» Yoki 
bemorlarning tibbiyot va doktorlardan bezganidami? Yoki vrachlarning 
bem or dardini to 'la eshitishga «vaqtlari» yo'qligidam i? Bu savollarni 
quyidagicha izohlash mumkin: