Psixologik trening asoslari. N. Ismoilova

• v) yumshoq:  
•
о
’z  pozitsiyasini  qayd  etish  taktikasi  (o‘z  fikrlarini  tasdiqlash  uchun  mantiqiy  va  faktik 
ma’lumotlardan foydalangan holda muhokama, taklif va tanqidlarda ishtirok etish); 

---

 
96
•do  stona  munosab.at  taktikasi  (umumiylikka  asoslanib  muammoni  yechishga  tayyorlikni 
ifodalash, zarur ma’lumotni topib berish, yordam taklif etish va h.k.); 
 •  bitim  tuzish  taktikasi  (bir-birga  o’zaro  yaxshilik  qilish,  va’dalar  berish,  yon  berish,  uzr 
so‘rash). 
Nizoning  kechishi  va  ishtirokchilarining  tavsifi  o’rtasida  o’ziga  xos  zanjir  vazifasini 
о
 
taydigan  holat  mavjud  bo’  lib,  u  bir  tomondan  nizoli  xulq-atvor,  ikkinchi  tomondan  nizoli 
vaziyatning quyidagi elementlami o'z ichiga olgan obrazlari ga bog’liq:. 
 1)  nizo  ishtirokchilarining  o‘zi  haqidagi  qarama-qarshiliklar  (o‘z  ehtiyojlari,  imkoniyatlari, 
qadriyatlari, maqsadlari va h.k.);  
2) nizo ishtirokchilarining qarama-qarshi tomonlar haqidagi tasavvurlari (ulaming ehtiyojlari, 
imkoniyatlari, qadriyatlari, maqsadlari va h.k.); 
3)  nizoning  har  bir  ishtirokchisining  qarama-qarshi  tomon  uni  qanday  qabul  qilayotganligi 
haqidagi tasavvurlari; 
4) nizolashuvchi tomonlaming nizo yuz bergan muhit va sharoitiar haqidagi tasavvurlari. 
Nizoli  vaziyatning  obrazini  tahlil  qilish  nima  uchun  zarur?  Nizoli  xulqni  nizoning  qarama-
qarshiliklaming  mavjudligi  emas,  aynan  nizoning  sub’ektiv  kartinasi  belgilab  beradi,  ya’ni  nizoli 
vaziyatning buzib, noto‘g‘ri idrok etilishi quyidagilarda namoyon bo’lishi mumkin: 
 1) butun bir vaziyatni noto g‘ri talqin etish — vaziyaiga yuzaki qarash, faqat oq-qora tarzida 
baho berish, informasiyani o ‘z foydasiga filtrlash, uni n o to ‘g ‘ri qabul qilish va h.k.; 
 2)  nizodagi  xatti-harakat  motivlarini  nito‘g‘ri  idrok  etish  —  masalan,  o‘z  foydasiga  ijobiy 
motivlami, qarshi tomonga esa eng qabih, tuban motivlami qo'shib-chatish;  
3) harakatlar, fikr-mulohazalar, xulq-atvor kabilaming buzib talqin etilishi — o'ziga nisbatan 
quyidagi  tarzdan  ishlatilishi  smumkin:  «men  to‘g‘ri  qiidim»,  «men  shunday  qilishga  majbur 
boTdim»,  «uning  o‘zi  aybdor,  chunik  meni  shunga  uning  o‘zi  majburiadi»,  «hamma  shunday 
qiladi»; va qarshi tomonga nisbatan: «u menga qasdma-qasd shunday qilyapti», «u ataylab shunday 
qilyapti» va h.k.;  
1972 yilda K. Tomas va R. Kilmenn nizoli vaziyatlarda namoyon boTadigan xulq-atvoming 5 
xil shakli (stili)ni ajratib ko‘rsatgan:  
1.  Hamkorlik  —  barcha  tomonlaming  manfaatlarini  hisobga  olgan  holda  birgalikda  bir 
qarorga kelish. Hamkorlik quyidagi jihatlari bilan foydali boTadi:  
•  taraflar  o‘z  pozitsiyalarini  saqlab  qolishlar  va  sabab  va  oqibatlami  chuqur  tahlil  qilishlari 
uchun ularda imkoniyat (vaqt va istak) boTadi;  
• kelishmovchilikning o'mini toTdiruvchi elementlarini topish imkoni boTadi;  
• qaror yoki yechimning bir nechta variantlari ishlab chiqish mumkin boTadi; 
 •  yuzaga  kelgan  qarama-qarshiliklami,  tushunmovchiliklami  konstruktiv  hal  etish  imkoni 
boTadi;  
• tomonlar nizodan chiqish variantlarini tahlil etishga tayyor boTishadi 
2.