Psixologik trening asoslari. N. Ismoilova

Konkurensiya,  raqobat  —  nizoli  vaziyatni  hal  etishning  anchagina  keskin  usuli 
boTib,  o‘z  pozitsiyasini  saqlab  qolish  istagida  g'alaba  qozonish  maqsadida  har  qanday  vositadan 
foydalanish  va  istagan  usuida  kurashish.  Bu  usuldan  foydalanishda  quyidagi  holatlar  namoyon 
boTadi:  
•  o‘z  pozitsiyasining  to‘g‘riligi  va  haqligiga  ishonch  va  uni  himoya  qilish  uchun  zarur 
vositalar borligi; 
• nizo uning prinsip va e’tiqodlari doirasidagi izzat-nafsiga tegib ketsa; 
• o'zining ustunligini namoyon qilish jarayonida adekvat munosabat bildirmasa, o‘z avtoriteti 
va  do'stlarini  yo'qotadi.  3.  Bosh  tortish,  mensimaslik  —  nizodan  o‘zini  olib  qochish  orqali 
vaziyatni hal  
etishga harakat qilish. Xavfli strategiya. Undan quyidagi holatlarda foydalanish mumkin: 
 •  nizoning  manbasi  shunchalik  tuturiqsiz,  oqibatlari  esa  shunchalik  ahamiyatsizki,  ularga 
e’tibor qaratmasa ham boTadi;  
• nizolashuvchi tom onlar boshqalaming aralashuvisiz ham kelishib olishlari m u m k i n ;  
•  vaqt  o'tishi  bilan  nizoli  vaziyat  yumshab,  hammasi  o‘z  o‘rniga  tushib  ketishiga  boTgan 

---

 
97
ishonch; 
 • nizo ishlab chiqarish bilan bogTiq muammolarga ta’sir ko‘rsatmaydi; 
 • nizoni mensimaslik uning beixtiyor rivojlanishiga olib kelishi ham mumkin.  
4.  Ko‘nikish  —  bunda  qarama-qaishilikni  silliqlashga  intilish  ko‘pincha  o'z  pozitsiyasini 
o'zgartirish hisobiga amalga oshadi. Bu esa quyidagi holatlarda foydali boTadi, agar:  
• nizoni qanday qilib boTsa ham hal qilish uchun istak boTganida;  
• nizo va uning natijalari shaxsiy qiziqish va manfaatlarga daxl qilmasa;  
• bir yoqlama yon berishga rozilikning mavjudligi; 
 • o‘z pozitsiyasini himoya qilish ko‘p vaqt va kuch talab qilsa.  
5.  Kompromiss  (murosasozlik)  —  nizoni  o'zaro  kelishuv,  murosa  qilish  orqali  hal  etish.  Bu 
usul quyidagi holatlarda effektiv boTadi, agar: 
 • nizolashuvchi tomonlaming dalillari ishonchli, ob’ektiv va haqqoniy boTsa;  
• vaqt yetishmovchiligi bois nizoni tomonlar uchun maqbul keladigan qaror qabul qilish yoTi 
bilan yechish talab etilsa;  
• tomonlar nizoni muammoning bir qismini yechish barobarida hal etishga tayyor boTishsa;  
•  yon  berish  orqali  muhim  ishga  aloqador  va  shaxsiy  munosabatlami  saqlab  qolish  mumkin 
boTsa. 
Kompromiss  nizoning  boshqacharoq  shaklda  davom  etishini  inkor  etmaydi,  ya’ni  nizo 
boshqacharoq ko‘rinishda yana davom etaverishi mumkin. 
Shunday qilib, har qanday nizoli harakat 4 xil asosiy choraga ega: 
 1) ikkinchi tomonning toTiq yoki qisman yon berishi;  
2) kompromiss (murosasozlik); 
3) nizoli harakatlami to'xtatish;  
4) integrasiya.