Psixologik trening asoslari. N. Ismoilova

VI. TRENINGDA PSIXOGIMNASTIK MASHQLARDANFOYDALANISH 
 
6.1. Psixogimnastik mashq usuli haqida tushuncha  
Psixogimnastik  mashq  usuli  —  trening  jarayonida  ishtirokchilami  faollashtirish,  kayfiyatini 
ko'tarish,  ular  orasida  o‘zaro  ishonch  va  samimiylik  muhitini  yaratish  maqsadida  pisixogimnastik 
mashqlar  usulini  qoTlash  taktikasidir.  Trening  mashg'ulotlari  jarayonida  trening  jarayonida 
qo‘llaniladigan  psixogimnastik  mashqlami  ham  aksariyat  hollarda  (bizning  muhitimizda)  “o‘yin” 
atamasi  bilan  atash  yoki  adashtirish  hollari  bo  Tib  turadi.  Masalan,  “Mevali  salat”  psixogimnastik 
mashq boTsada, uni o‘yin deb atash va “Hozir Sizlar bilan “Mevali salat” o‘yinini o’ynaymiz”, deb 
murojaat  qilinadi.  Shuni  hisobga  olgan  holda,  psixogimnastik  mashqlaming  o'yindan  ajratib 
turadigan  alohida  jihati  -  bu  harakatning  mavjudligi  ekanligini  qayd  etib  o'tish  lozim.  Trening 
jarayonida psixogimnastik mashqlami o‘tkazishning o‘ziga xos jihatlari mavjud boTib, ulami bilish 
ha bir mutaxassis uchun zarurdir. 
Trener  psixogimnastik  mashqlami  o‘tkazishdan  oldin  va  o'tkazish  jarayonida  ou  usulning 
ayrim o‘ziga xos muhim jihatlariga albatta amal qilishi lozim. Ya’ni o‘z mashg’ulotining samarali 
boTishini istagan trener psixogimnastik mashqni tanlash va o'tkazishdan oldin quyidagi 4 xil holatni 
hisobga olinishi kerak boTadi:  
Birinchi  navbatda  trener  psixogimnastik  mashqni  o‘tkazishi  natijasida  gunihda  qanday  holat 
vujudga  kelishi  e’tibor  qaratishi  lozim.  Buni  shunday  izohlash  mumkinki,  har  qanday 
psixogimnastik mashqni o'tkazish natijasida guruhda asosan ikki xil holat kuzatiladi.  
a) butun guruhning holati o‘zgarishi;  
b) guruhdagi har bir ishtirokchining holati o'zgarishi. 
Agar,  kundalik  hayotda  gimnastika  -  tanamizning  salomatligi  uchun  bajariladigan  mashqlar 
to'plami  ekanligini  hisobga  olsak,  u  holda  psixogimnastik  mashqlar  -  bizning  psixikamizni,  ya’ni 
ruhiyatimizni  sogTomlatirish  uchun  xizat  qiluvchi  mashqlar  to'plami  ekanligini  tahlil  qilish 
mumkin.  Demak,  psiogimnastik  mashqlar  o’tkazilganidan  so‘ng  eng  awalo,  guruhdagi  har  bir 
ishtirokchining  holati  o'zgarishi  -  uning  kayfiyati  ko‘tarilishi,  o'z  muammolarini  unutib,  quvnoq 
holatga  o'tib  qolishi,  faollashishi,  eng  asosiysi  guruhiy  isblarga  tayyor  bo'lib  qolishi  kuzatiladi. 
Bundan esa butun guruhning holati ham ijobiy tomonga o‘zgaradi, degan xulosaga kelish mumkin. 

---

 
38
Ikkinchi  navbatda,  psixogimnastik  mashqni  o  tkazayotgan  trener  guruh  taraqqivotning  qaysi 
bosqichida  turganligini  hisobga  olishi  kerak.  Buni  bilishning  zaruriyati  shundaki,  guruh 
ishtirokchilari qanchalik jipslashgan bo Isa, 
о
 zini erkin sezsa, o'tkazilayotgan mashqlar tahlikasiz, 
normada  o‘tadi  va  treneming  kutiigan  natijaga  erishishi  osonlashadi.  Ayniqsa  guruh  a’zolarining 
tana  kontaktlariga  oid  bo'lgan  va  ko'zni  yumib  bajariladigan  mashqlarga  e’tibor  qaratish  muhim, 
negaki bunday mashqlaming bevaqt o'tkazilishi guruhda zo'riqish yoki norozilik holatlarini keltirib 
chiqarishi mumkin. 
Trener  hisobga  olishi  zarur  boTgan  uchinchi  holat 
кип
  vaqtidir.  Aun  boshlanishida  guruhda 
ishchanlik,  ahillik,  o'zaro  ishonch  muhitini  yaratuvchi  mashqlami  o'tkazish  maqsadga  muvofiqdir. 
Bu  -  guruhning  ayni  paytdagi  ishga  taalluqli  bo'lmagan  tashvish  va  muammolarini  unutishga  olib 
keladi  va  guruh  a’zolari  "hozir  va  shu  yerda"  sharoitini  his  qilishadi.  Bundan  tashqari, 
ishtirokchilaming butun  diqqat-e’tiborini va  aqliy faoliyatini safarbar etishi uchun imkon tug'iladi. 
Kunning ikkinchi yarmida esa charchoqni tarqatadigan, hayajonli his-tuyg‘ulami yumshatishga olib 
keladigan  mashqlarni  o'tkazish  tavsiya  etiladi.  "Tushgacha  ochlikka  qarshi,  tushdan  so  ng  uyquga 
qarshi kurashish kerak" — bu har qanday treneming oltin qoidasi bo'lishi kerak. 
To  rtinchidan,  trener  psixogimnastik  mashqni  O‘tkazishda  yo  'riqnomaga  c  'tibor  qaratishi 
kerak. 
Yo’riqnoma  (instruksiya).  Trening  jarayonida  o'tkaziladigan  psixogimnastik  mashqlaming 
asosiy  samaradorligini  ta’minlovchi  qismi  -  yo‘riqnoma  deyiladi.  Mashqning  samaradorligi 
yo'riqnomaning aniq, puxta, oydin va ixcham tuzilganligiga bog'liq boTib, u o'zida yetarli darajada 
zarur  axborotlami  ifoda  etishi  shart.  Trener  yo  riqnomani  ortiqcha  tafsilot  va  tushuntirishlar  bilan 
toTdirmasligi  kerak.  U  qanchalik  aniq,  qisqa,  tushunarli  bo‘lsa,  psixogimnastik  mashq  shunchalik 
samarali o'tadi va kutiigan natijani beradi. 
Treneming yo‘riqnomani tushuntirish uchun sarflagan vaqti mashqni bajarishga ketgan vaqtga 
nisbatan  kamroq  vaqtni  olsa,  bunday  yo'riqnomani  risoladagidek  yo‘riqnoma  deyish  mumkin. 
Trener  yo'riqnomani  tushuntirish  davomida  har  bir  ishtirokchi  bilan 
ко
  z  orqali  kontakt  o‘matishi 
kerak.  Bu  esa  ishtirokchilaming  c  tiborini  oshirish,  diqqatini  jalb  etish  va  ulami  yaxshiroq 
tushunishga  olib  keladi.  Irener  ishtirokchilardan  yo'riqnomaning  tushunarli  yoki  tushunmaganlik 
holati bo'lganligini so‘rashi shart. 
Yo  riqnoma  hamma  uchun  tushunarli  bo'lganligi  va  ishtirokchilar  nitua  qilishni  hi  lib 
olganligiga ishonch hosil qilgandan keyingina trener mashqni bajartirishga kirishishi mumkin. Agar 
mashqni  bajarish  jarayonida  yo'riqnomani  kimdir  yaxshi  lushunmagan  bo  Isa,  u  holda  mashqni 
bajarishni to'xtatish va yo'l qo'yilgan xatoni tuzatish lozim bo'ladi.