Psixologik trening asoslari. N. Ismoilova

 
6.4. Psixogimnastik mashqlarni to‘xtatish va muhokama qilish. 
Treninglai davomida qo'llaniladigan psixogimnastik mashqlar ishtirokchilar uchun qiziqarli va 
g'ayri  oddiy  bo'lganligi  uchun  odatda  ko‘pchilik  ishtirokchilar  ulaming  uzoqroq  vaqt  davom 
ettirilishini istaydi.  Lekin bu treneming rejasi buzilishiga va trening samarasining pasayishiga olib 
ketishi  mumkin.  Shuning  uchun  trener  har  bir  mashqni  vaqtida  to'xtatish  va  muhokama  qilish 
texnikasini puxta egallashi zarur. 
Trener  psixogimnastik  mashqning  qanday  borishini  oldindan  aytib  beradi  va  uning  vazifasi 
vaqtni  kuzatib  borishdan  iborat  boMadi.  Shunga  asosan  u  mashqning  tugashini  guruhga  maTum 
qiladi.  Lekin  ko‘pincha  mashqni  o‘tkazishning  chegarasini  oldindan  aniqlab  bo'lmaydi,  bunda 
asosiy  e’tibor  guruh  a’zolari  o'zlarini  qanday  his  qilishi,  ulaming  mashqni  bajarish  jarayoniga 
qanchalik berilganligi va qiziqqanlik1 darajasini hisobga olishga qaratiladi. 
Bu  borada  umumiy  qoida  shunday:  ishtirokchilaming  psixogimnastik  mashqdan  qoniqishi 
yuqori  darajaga  yetganda,  uni  yakunlash  kerak.  Trener  guruh  ishtirokchilarining  holatidagi 

---

 
40
o‘zgarishlami  diqqat  bilan  kuzatishi  va  ana  shunday"  daqiqani  payqab  olishi  kerak  boTadi.  Bu 
daqiqa  shundan  iboratki,  bir  tomondan  mashqning  maqsadi  uchun  va  uning  muhokamasi  uchun 
yetarli  materiallar  yig'iladi,  boshqa  tomondan  esa  guruhning  ko‘pgina  ishtirokchilari  mashqni 
bajarishni davom ettirish niyatida bo'lib va uni tugatishga roziligini ham izhor etadilar. 
Psixogimnastik  mashqning  yakunida  albatta  muhokama  jarayonini  o‘tkazish  shart.  Bunda 
quyidagi  tavsiyalarga  amal  qilinishi  lozim  boTadi:  Agarda  mashqni  o‘tkazishdan  maqsad  ko'proq 
va mazmunli axborot olishga yo'naltirilgan bo‘Isa, demak uning muhokamasiga ham shuncha ko‘p 
vaqt sarflanadi. 80 
Bu  vaqtda  ulaming  mashqning  tag-zamirida  yotgan  mantiqni  anglash  borasidagi  fikilari  so 
raladi va treneming o‘zi ham mashqning asl mohiyatini ochib bemvchi fikrlami bildiradi (Masalan, 
“Mevali salat” mashqi zamirida insonning yashash uchun kurash instinkti yotishi kabi). 
Agar  mashqning  maqsadi  guruh  a’zolarining  holati  qay  darajada  o'zgarganligini  bilishga 
qaratilgan  bo‘lsa,  u  holda  muhokama  jarayonida:  "Siz 
о
  zingizni  qanday  his  qilyapsiz?",  "Hozir 
kayfiyatingiz  qanday?"  kabi  qisqa  savollar  beriladi.  Bunday  sharoitda  aksariyat  holatlarda 
“kayfiyatim  ko‘tarildi”,  “mazza  qildim  ,  zo  r  bo  ldi  ,  faollashdim”,  “tetiklashdim”  kabi  ijobiy  va 
hissiy  javoblar  beriladi  va  shu  bilan  chegaralaniladi.  Ba’zi  hollarda  esa  ishtirokchilaming  aniq  bir 
holatini 
ко
 rgan boshlovchi o‘zi ham ularga quyidagicha gap qotishi mumkin: "Ko‘rib turibmanki, 
hammangiz  xushvaqtsiz,  demak  endi  keyingi  murakkab  ishlarga  ham 
о
  tish  mumkin  ,  Men 
ko‘ryapmanki,  hamma  tabassum  qilayapti,  menimcba  kayfiyatlar  yaxshi,  demak,  mashg'ulotni 
davom ettirish mumkin" va h.k. 
Guruhlarda  birgalikda  o‘tkaziladigan  psixogimnastik  mashqlarda  g‘olib  va  mag  lublarbo 
Imasligi  va  hech  kim  o'zini  yakkalanib  qolganday  xis  qilmasligi  kerak,  aksincha  psixogimnastik 
mashqdan  asosiy  maqsad  bu  —  vaqtixushlik  qilishdir  va  u  mashq  ishtirokchilarida  umumiylik, 
mushtaraklik  hissini  vujudga  keltirishi  lozim  Psixogimnastik  mashqiar  bolalarda  ham,  kattalarda 
ham  boshqalarga  ishonch,  diqqatni  jamlash,  kirishimlilik  va  o‘zaro  muloqot  kabilarga  ko‘nikma, 
malakalar hosil qiladi. Shu tarzda mashqiar ishtirokchilaming nafaqat aqliy jihatdan, balki umuman 
shaxs sifatida rivojlanishiga ham katta yordam beradi. 
Shuningdek,  psixogimnastik  mashqiar  ishtirokchilami  uzoq  davom  etgan  zo'riqtiruvchi 
mashg‘ulotlar yoki noxush hayotiy vaziyatlardan so‘ng o'zini tiklab olishiga yordam beradi. Trener 
yodda tutishi kerak bo‘lgan holatlardan yana biri mashg'ulotning boshlang'ich bosqichida guruhdagi 
barcha  ishtirokchilar  ham  mashqlarda  ishtirok  etishni  istayvermaydilar  va  ulami  majburlash  kerak 
emas. Lekin bu ulaning xohishini qondirish kerak, deani ham emas. Trener ulami turli usullar bilan 
qiziqtirishi va mashqdagi ishtirokini ta’minlashi lozim. Odatda tajribalarda shu narsa isbotlanganki, 
bunday  ishtirokchilar bitta psixogimnastik mashqda qatnashsalar, o‘z- o‘zidan keyingi mashqlarda 
ham  ishtirok  etishni  istab  qoladilar.  Shuningdek,  treneming  har  doim  yelib-yugurib  harakat  qilishi 
ishtirokchilami  faol  bo‘lishga  undash  bilan  birgalikda,  guruhda  xush  kayfiyat,  do‘stlik  muhitini 
yaratishga ham yordam beradi. 
Psixogimnastik mashqning oxiri doimo qandaydir emotsional ahamiyatga ega bo‘lishi kerak. 
Ya’ni  psixogimnastik  mashq  oxirida  albatta  ikki  xil  holat  kuzatilishi  zamr:  birinchidan, 
ishtirokchilarda  ko‘tarinki  kayfiyat  kuzatilishi  lozim.  Ikkinchidan,  psixogimnastik  mashqdagi 
o‘zaro munosabatlardan mantiqiy yakun kelib chiqishi kerak.