Proyektiv metodikasi

2.7.«UY, DARAXT, ODAM» (UDO) TESTI
Bu shaxsni organuvchi proyektiv metodika 1948 yil J, Bak (J. Buck) tomonidan taklif etilgan. Test kattalar, bolalar, shuningdek, guruhlarni tekshirish uchun moljallangan. Mazkur metodika sinaluvchi shaxs haqida aynan uning rivojlanishi, senzitivlik (psixika rivojlanishini taminlovchi sensor xususiyatlar va jarayonlar uygunlashuvi), egiluvchanlik, ishchanlik, umuman olganda, atrof —muhitdagilar, xususan, aniq, insonlar bilan ozaro munosabat sohasi haqida barcha malumotlarni toplashga yordam beradi. Metodikaning mohiyati quyidagacha: sinaluvchiga uy, daraxt va odam rasmini chizish tavsiya etiladi. Song ishlab chiqilgan reja boyicha savol-javob otkaziladi. Testni bajarish ikki qismdan iborat: rasm chizish va suhbat otkazish. Mazkur metodikaning xususiyati shundaki, u boy malumotga ega, testni qayta otkazishda bola rivojlanishining psixik va emotsional holat dinamikasini korsatishi mumkin. UDO testini aynan dastlabki psixologik maslaxatda qollash maqsadga muvofiq, chunki u sinaluvchidagi intellektual yoki emotsional soxaga taalluqli bolgan asosiy muammoni aniqlash imkonini beradi. UDO testi turli yoshdagi kishilarni tekshirish uchun psixodiagnostikada keng qollaniladi. Albatta, osmirlar va kattalarning individual va psixologik xususiyatini tashxis qilishda sorov usuli hamda metodika tahili alohida harakterga, shuningdek, chuqur maqsadga ega. UDO testini qollash orqali bolani maktab talimiga psixologik tayyorgarlik darajasini baholash qiyin. Bir necha bor qollash, qaytadan qollash, masalan, test maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarni ilk marotaba maktabga qadam qoyishida va kelgusida boshlangich sinfni davom ettirishida bola shaxsi shakllanishi haqida har tomonlama, batafsil malumotlarni beradi.


Test otkazish yuzasidan korsatma
UDO testini bajarish uchun bolaga yoki sinalayotgan guruhdagi bolalarga qogoz va albatta, qora hamda rangli qalam (hech bolmasa asosiy oltita ranglar) va ochirgich tavsiya etiladi. Ananaviy test otkazish vaziyatida bolaga ortasidan ikkiga buklangan holda standart oq qogoz beriladi. Qogozning birinchi betining yuqori qismiga bosma harflar bilan «UY», ikkinchi va uchinchi betning yuqori qismiga esa «DARAXT» va «ODAM» sozi yoziladi. Tortinchi betiga bolaning ismi, sharifi va tekshiruv otkazilayotgan sana yoziladi. Agar bola hamma rasmlarni bitta qogozga chizishni maqul korsa, uni tohtaish tavsiya etilmaydi. Psixolog bolaga shunday deydi: «Iltimos, imkoning boricha uy, daraxt, odam rasmini chizib ber. Iltimos, rasm chizayotganingda, erkak kishining rasmini chiz». Barcha aniqlashtiruvchi savollarga psixolog javob berishi zarur. Bunda bolaga rasmning sifati va u qanday ranglarni tanlashi muhim emasligi, asosiysi, bola vazifani bajonidil bajarishi va u uy, daraxt, erkak rasmini ozi qanday tasavvur qilishini tushuntirishi lozim. Vazifani bajarish vaqtida bola harakati xususiyati hakida qisqa qaydlar qininadi. Odatda barcha tasodifiy fikrlar, barcha harakatlar yozib boriladi. Bola rasm chizishni tugatayotgan paytda, unga bir qator savollar bilan murojaat qilinadi. Taxminiy savollar qollanmaning oxirida berilgan. Rasm boyicha savollar suhbatga aylanib, bolaning hayotiy tasavvurlari va atrof -muhitda mavjud narsalarni emotsional idrok etish haqidagi malumiolarni berishi zarur.