«применение современных информационно коммуникационных технологий в проведении реформ в новом узбекистане»

Abralovich professor,Abdulhakimov Shavkatbek Abdullayevich dotsent, 
Sultonov Rasuljon Shohobiddin o’g’li assistent. Andijon mashnasozlik instituti. 
Andijon shaxar 
Flyus ostida elektryoyli qoplama qoplashdan turli markadagi po’lat, rangli 
metallar va qotishmalardan tayorlangan konstruksiyalarni payvandlash va qayta 
tiklashda foydalaniladi. Ishlab chiqarish jarayonining tezligi, yuqori sifati va 
payvand choklarni bir xilda shakllanish xususiyatlari, shuningdek elektr energiya va 
payvandlash materiallarini sarfi qo’lda yoyli payvandlashga nisbatan iqtisodiy 
samarasi tufayli sanoatning turli soxalarida keng qo’llanilib kelinmoqda. Bu 
usulning kamchiliklariga flyus va erigan metalni chok zonasidan to`kilib va oqib 
ketmasligi uchun faqat pastki holatlardagina payvandlanish mumkinligidir. 

---

«Yangi O‘zbekistonda islohotlarni amalga oshirishda zamonaviy axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalanish» mavzusida Xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya 
Andijon 
 
27-29 oktabr 2021 yil 
461 
Payvandlash flyuslari deb aloxida donachalari 0,25-4 mm gacha(fyus 
markasiga bog`liq) maxsus metalmas granulyatsiya qilingan kukunga aytiladi. 
Flyuslar erib payvand yoyida kimyoviy-metallurgik ta’sirlar natijasida oksid, 
oltingugurt, fosfor xamda gazlardan iborat shlak qatlami ko’rinishida payvand chok 
yuzasiga shlakli gumbaz hosil qiladi, so`ng esa chok yuzasida qotadi. 
Payvandlanayotgan metallar va talab etilayotgan metallurgik jarayonga qarab 
flyuslar turlicha tarkibda bo`lishi mumkin. Flyuslar tayorlash usuli, vazifasi va 
kimyoviy tarkibiga ko’ra turlarga ajratiladi. Tayorlash usuliga ko’ra eritib 
tayorlangan va eritmasdan (keramik, aglomeratsiya qilib)tayorlangan flyuslarga 
ajratiladi[2]. Eritib tayorlangan flyuslar oksid qotishmalari va metal tuzlaridan iborat 
bo`ladi. Ularni ishlab chiqarish quidagi bosqichlarni o’z ichiga qamrab oladi: 
shixtalarni hisoblash va tayorlash, shixtani eritish, granulyatsiya qilish, nam 
granulalarni quritish va elakdan o`tkazish. 
Oldindan maydalangan va xisobiy tarkibga mos aralashma zarrachalaridan 
iborat shixta aralashtirilib yoyli yoki alangali pechlarga yuklanadi. Shixta to’liq 
eritilib ma’lum vaqt ushlab turilgandan keyin eritma 1400˚C temperatura atrofida 
pechdan chiqarib olinadi. 
Granulalarga ajratishni nam va quruq usullar bilan amalga oshirish mumkin. 
Quruq usulda flyus metal qoliplarga quyiladi va sovigandqan so`ng quymalarni 
maydalash vallari orqali yanchib 0,1-3 mm o’lchamdagi zarrachalarga aylantiriladi 
va elakdan o`tkaziladi. Quruq granulalarga ajratish usuli gidroskopik flyuslar uchun 
qo’llaniladi (xlorli va ftorli tuzlarni katta miqdorda o’zida saqlovchi). Asosan bu 
flyuslardan alyuminiy va titan qotishmalarni payvandlash uchun qo’llaniladi. 
Suyuq granulalarga ajratish usulida erigan flyus pechdan ingichka teshik 
orqali suv oqadigan idishga yo’naltiriladi. Ayrim hollarda ingichka teshik orqali 
chiqayorgan erigan flyus kuchli bosimli suv bilan purkaladi. [2]. 250-350 ˚C 
haroratda quritilgan flyus maydalanib 2ta 1sm
2
yuzada16-400 ta teshik bor elakdan 
o’tkaziladi. Ikkinchi elakda tutilib qolgan flyus tayyor flyus hisoblanadi. 
Eritib tayyorlangan flyuslar tashkil etuvchi zarrachalar(donlari)ga qarab 
shishasimon, pemzasimon va kristalsimon turlarga bo’linadi.(1-rasm) 
Shishasimon flyuslar yorqin tuslanadigan donlardan iborat bo’lib uning rangi 
flyus tarkibiga bog’liq. Pemzasimon-ko’piksimon yaltiroq materiallar ko’rinishida 
bo’ladi. Kristalsimon – donlarni kristalsimon tuzilganligi bilan tavsiflanadi. 
1.
2. 
3. 
1-rasm