Predikatlar algebrasi. Predikatlar va kvantorlar Reja



Download 155,33 Kb.
bet1/11
Sana23.07.2022
Hajmi155,33 Kb.
#842348
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Predikatlar algebrasi. Predikatlar va kvantorlar


Predikatlar algebrasi. Predikatlar va kvantorlar
Reja:

  1. Predikatlar haqida tushuncha.

  2. Kvantorlar va ularning turlari.

  3. Predikatli formulalar.

  4. Mulohazalarni mantiqiy belgilar yordamida yozish.

  5. Isbotlash usullari



Kirish. Mulohazalar algebrasi yordamida sodda mulohazalarda murakkab mulohazalar hosil qilishni 1,2 – ma’ruzalarda ŏrgandik. Lekin mulohazalar yordamida ob’ektlarning barcha xossalari va ular orasidagi munosabatlarni yoritish mumkin emas. Bunday kamchiliklarni bartaraf qilishda predikat va kvantorlar tushunchalari muximdir.
Predikatlar haqida tushuncha.
Ta’rif. Tarkibida ŏzgaruvchi qatnashgan mulohaza predikat deyiladi.
Predikatda qatnashgan ŏzgaruvchilar soniga qarab u bir ŏrinli yoki unar (bitta ŏzgaruvchi qatnashsa), ikki ŏrinli yoki binar (ikkita ŏzgaruvchi qatnashsa), uch ŏrinli yoki ternar (uch ŏzgaruvchi qatnashsa), va umumiy holda n - ŏrinli yoki n-ar (n-ta ŏzgaruvchi qatnashsa) deyiladi. Nol ŏrinli predikat sifatida ŏzgarmas mulohaza qabul qilingan.
Masalan. P(x) “x>5”, P(x,y)= “x+y=3”, P(x,y,z) = “ x+y –z=0 ” ,
P(x1,x2,…,xn)= “x1x2…xn-1>xn predikatlar mos ravishda bir , ikki, uch va n- ŏrinli predikatlardir.
Predikatni rost mulohazaga aylantiradigan barcha ŏzgaruvchilar tŏplami bu predikatning rostlik sohasi deyiladi.
Kvantorlar va ularning turlari.
P(x) predikat uchun qŏyidagi ŏzgarmas mulohazalarni qaraylik:
x P(x):=”barcha (ixtiyoriy) x uchun P(x)”
x P(x):=”biror x uchun P(x)”,
bu erda  va  belgilar mos ravishda umumiylik va mavjudlik kvantorlari deyiladi.
Shunga ŏhshash belgilar dastlab 1879 yilda Fregening «Begriffsschrift» («Tushunchalar hisobi») kitobida keltirilgan bŏlib, xozirgi kŏrinishda Peanoning «Formulaire de Mathematiques» kitobida ilk bor uchraydi. «Kvantor» terminini 1885 yilda Ch. Pirs kiritgan.
Shŏyidagi misollarda natural sonni bildiradi.
1. (x ) (2x – juft son) 2. (x ) x>0 3. (x ) x 2 ga qoldiqsiz bŏlinadi.
4. (x ) x > 2 .
Mulohazalarni mantiqiy belgilar yordamida yozish.
Matematik mulohazalarni mantiqiy belgilar yordamida yozish uchun odatda chekli sondagi asosiy predikatlar tanlab olinib, qolgan xossa va munosabatlar ushbu predikatlar hamda erkli ŏzgaruvchilar yordamida yordamida tuzilgan ta’rif, teoremalar orqali ifodalanadi.
Misol. P(x)=” x - tŏrtburchak”, Q(x)=” x - kvadrat predikatlar berilgan bŏlsa, u holda “ixtiyoriy kvadrat tŏrtburchakdir” mulohaza x Q(x) P(x) kŏrinishda,  Ba’zi tŏrtburchaklar kvadratdir” mulohaza esa x Q(x) P(x) kŏrinishda yoziladi.
Predikatli formulalar. Bu erda biz isbotsiz muxim bŏlgan tavtologiyalarni keltiramiz.

  1.  (x P(x))  x (  P(x))
    P(x) barcha x uchun ŏrinli emas “ “P(x) ni qanoatlantirmaydigan x mavjud“

  1.  x P(x))  x (  P(x))
    P(x) birorta x uchun ŏrinli emas “ Barcha x P(x) qanoatlantirmaydi“

  1. x P(x)   x (  P(x))

  2. x P(x)   x (  P(x))

  3. xP(x)  x Q (x)  x (P(x)  Q (x))

  4. xP(x)  x Q (x)  x (P(x)  Q (x))


Isbotlash usullari
Matematikada kŏp teoremalar
 Q
kŏrinishga ega. Bunda mulohaza teorema sharti deyiladi, mulohaza esa teorema tasdig’i deyiladi.  belgi keltirish, isbotlash usulini anglatadi.

Ŏtgan ma’ruzada keltirilgan tavtologiyalardan kŏyidagi isbotlash usullari kelib chiqadi:



  1.    A – karrali inkorni rad etish usuli ;

  2.    A – karrali inkorni kiritish etish usuli ;

  3.  B  A - kon’yunktsiyani rad etish usuli;

  4.  B  A - diz’yunktsiyani rad etish usuli;

  5. (A  B)  ( S )  (A  S) – sillogizm usuli;

  6. (A  B)  (  A ) - kontrapozitsiya usuli;

  7. (A  B)  (A  B)  A – teskarisidan isbotlash usuli.


Download 155,33 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish