Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

Hisoblang: korxonaning hisobot yilidagi yalpi mahsulotini.


YYechimi: Hisobot yilida yalpi ishlab chiqarilgan mahsulotni qiymatini joriy yil bahosi bo’yicha hisobga olamiz.
=3200000+2500+1000+(14250-12000)=3205750 ming so’m.


2-misol. Hisobot yili uchun mashinasozlik zavodining faoliyati to’g’risida quyidagi ma’lumotlar keltirilgan, mln so’m:
Sotilgan tayyor mahsulot..................................................................340
Sanoat xarakteridagi ko’rsatilgan xizmatlar.....................................62
Barter usulida almashgan mahsulot...................................................15
Noishlab chiqarish bo’limlariga jo’natilgan mahsulot...................110
Natura ko’rinishida mehnatga haq to’lash....................... ...................2
Tugallanmagan ishlab chiqarish:
Yil boshiga..........................................................................................27
Yil oxiriga...........................................................................................22
Zaxiradagi tayyor mahsulotlarni o’zgargan qiymati..........................8
Hisoblang: Hisobot davrida zavod tomonidan yalpi ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatini.


Yechimi:
=340+62+15+110+2+8+(-5)=532 mln so’m.
Hisobot yilida zavodning yalpi ishlab chiqargan mahsulotlari qiymati 532 mln so’mni tashkil etgan.


Qishloq xo’jaligi tarmog’i mahsulotlari
Qishloq xo’jaligi tarmog’ida ishlab chiqarilgan mahsulot va xizmatlar qiymati quyidagicha ifoda etiladi:

1. 
   Dehqonchilik mahsulotlari qiymati;
   
2. 
   Chorvachilik mahsulotlari qiymati;
   
3. 
   Qishloq xo’jaligiga xizmat ko’rsatish qiymati.
   

1. 
   Dehqonchilik mahsulotlari qiymati tarkibiga:
   

I.1. Joriy yilda olingan hosilning qiymati;
I.2. Mevali daraxtzorlarni yaratish va parvarish qilish xarajatlari;
I.3. Tugallanmagan ishlab chiqarish qiymati.

2. 
   Chorvachilik mahsulotlari tarkibiga:
   

II.1. Mollarni boqish natijasida olinadigan mahsulotlar qiymati;
II.2. Mollarni o’stirish natijasida olinadigan mahsulotlar qiymati;
II.3.Baliqlarni urchitish (ko’paytirish) va asalarichilik mahsulotlari qiymati.

3. 
   Qishloq xo’jaligiga xizmat ko’rsatish qiymati:
   

III.1. Yerlarning holatini yaxshilash va yerlarga kimyoviy xizmatlar ko’rsatuvchi tashkilotlar xizmatlarining qiymati;
III.2. Irrigatsiya va meloratsiya xizmatlari qiymati;
III.3. Zootexnik va veterenariya xizmatlari qiymati kiritiladi.

Dehqonchilikning natura mahsulotlari tarkibi, bu yalpi hosil va hosildorlik, chorvachilikda esa mahsulot hajmi va mollarning mahsuldorligidan iborat.

Dehqonchilik mahsulotlari yalpi hosilining vaqt ichida (bir xil turdagi mahsulot) o’zgarishini quyidagi indekslardan foydalanib o’rganamiz:
yalpi hosil umumiy indeksi quyidagiga teng:


,

bu yerda: EH₁, EH₀ – joriy va bazis davridagi mahsulot turlari bo’yicha o’rtacha hosildorlik;

EM₁, EM₀ – joriy va bazis davrdagi ekin maydoni;
Yalpi hosil indeksining o’zgarish sabablarini aniqlashda, unga ta’sir etuvchi omillar tarkibi tahlil qilinadi:
a) hosildorlikning doimiy tarkibli indeksi:
,
b) yalpi hosilni o’zgarishiga ta’sir etuvchi navbatdagi omil bu ekinlar maydoni uning o’zgarishi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

d) bundan tashqari yalpi hosilni o’zgarishiga ekinlar maydonining tarkibini o’zgarishi ham ta’sir etadi.

Bir turdagi ekinlarning o’rtacha hosildorligi quyidagi formula yordamida hisoblanadi.

.

Indekslarni o’zaro bog’liqligi asosida, yalpi hosilni o’zgarishini tekshirish mumkin.