Популяциянинг экологияси

www.arxiv.uz

Reja:

1. 
   Ekologiyada populyatsiya tushunchasi.
   
2. 
   Populyatsiyaning soni va zichligi.
   
3. 
   Populyatsiyaning serpushtliligi, nobud bulishi va migratsiyasi.
   
4. 
   Barkaror, usuvchi va kamayuvchi populyatsiya.
   
5. 
   Populyatsiya sonini uzgarish sabablari.
   

Ekologiyada populyatsiya tushunchasi. Ma’lumki, tabiatda xar bir tur tirik organizm tashki muxitga moslashib, uziga xos funksional jixatdan bir butun bulgan organizmlar gruppasini – populyatsiyani xosil kiladi. Xar bir tur xar xil sharoitga ega bulgan ma’lum arealga tarkaladi. Areal kancha katta bulsa, muxit shuncha xilma-xil buladi. Guruxlar soni turni soniga, tarkalishi arealini kattaligiga va boshkalarga boglik. Populyatsiyani guruxlari genetik, morfologik, xayot sikllari jixatdan bir xildir. S.S.Shvars fikricha, populyatsiya – bu ma’lum tur organizmlarini elementar guruxi bulib, tashki muxit sharoitini uzgarishiga karamasdan uzining son mikdorini saklab kolish xususiyatiga ega buladi. Populyatsiyani moslashish xususiyati xar bir individga karaganda (xar bir mustakil tirik organizm) yukori buladi. Shunday kilib, tur organizmlar guruxidan tashkil topgan murakkab biologik sistema bulib, uziga xos xarakterli tuzilishga, fiziologiyaga va xulk-atvorga ega buladi. Ya’ni populyatsiya anik genetik va ekologik xarakteristikaga ega.
N.P.Naumov populyatsiyani egallagan territoriyasiga kura elementar, ekologik, geografik populyatsiyalarga buladi. Elementar populyatsiya (lokal) – unchalik katta bulmagan maydonni egallagan biron tur organizmlarini yigindisidir.
Ekologik populyatsiya elementar populyatsiya majmuasidan tashkil topadi. Masalan, olmaxon "karagay", "archazor" populyatsiyasidan iborat bulib, ularni yigindisi olmaxonni ekologik populyatsiyasi deyiladi.
Geografik populyatsiya – geografik jixatdan xar xil sharoitda yashaydigan tur populyatsiyasi. Masalan: chulda va tundrada yashovchi dala sichkoni.
Shunday kilib, populyatsiya – bu tur ichidagi gruppirovka bulib, turni ma’lum bir mikdor va sifatda yashash formasidir.