Polimer materiallar

nCH
2
=CH + nCH=CH      -CH
2
-CH-CH-CH- 
                         CO   CO                      CO  CO 
                              O                                  O 
 
Pоlimеr blеndlаr hаqidа tushunchа.
 
Polimerlar quyi molekulyar moddalardan ikki xil uslubda sintez qilib olinadi: 
polimerlanish 
va 
polikondensatlanish. 
Polikondensatlanishda 
monomerlar 

---

funktsional guruxlar bo’yicha reaksiya tufayli birikadilar. Bunda reaksiyaning quyi 
molekulyar  maxsuloti  ajralib  chiqadi.  Polimerlanishda  makromolekulalar 
to’yinmagan bog‘larni yoki xalqani ochilishi hisobiga hosil bo’ladi. 
YuMB olishning ana shu asosiy usullarini ko‘rib chiqaylik. 
Polimerlanish.
  O‘sayotgan  zanjir  olishda  joylashgan  aktiv  markazga 
monomer  molekulalarini  ketma-ket  birikishi  bilan  boradigan  zanjir  reaksiya 
polimerlanish
 deyiladi. Bunda aktiv markazni zanjir bo‘ylab siljishi kuzatiladi. 
 
Polimerlanish  zanjir  reaksiyalar  turkumiga  kirib,  uning  qonuniyatlariga 
bo’ysinadi.  Zanjir  reaksiyalar  deb\aktiv  zanjirlar  (aktiv  markazlar)  hosil  qilib,  bu 
aktiv  markazalarning  xar  biri  ketma-ket  reaksiyalar  zanjirini  keltirib  chiqargan 
reaksiyalarga  aytiladi.  Aksariyat  holatda  aktiv  zarrachalar  sifatida  tashqi  elektron 
kavatida juftlanmagan elektronga ega bo’lgan radikallar qatnashadi. 
Polimerlanish  quyidagi  asosiy  bosqichlarni  o‘z  ichiga  oladi:  aktiv  markazni 
hosil  bo’lishi,  zanjir  o’sishi  va  zanjir  uzilishi.  Aktiv  markazni  hosil  bo‘lishi 
katalizator yoki initsiatorni monomer bilan ta’sirlashishi natijasida sodir bo’ladi. Bu 
bosqich  energiya  sarfini  talab  qiladi  va  past  tezlik  bilan  xarakterilanadi.  Zanjir 
o’sishi  monomer  molekulalarini  aktiv  markazga  birikishi  bilan  sodir  bo’ladi  va 
aktiv  markaz  birikkan  molekulaga  ko’chishi  sodir  bo’ladi.  Bu  bosqich  energiya 
ajralib chiqishi bilan boradi va yuqori tezlik bilan xarakterlanadi. 
Material  va  kinetik  zanjirlarni  farqlashadi.  Material  zanjir  deganda 
molekulani tashkil qiluvchi zvenolar soni yoki polimerlanish darajasi, kinetik zanjir 
deganda  initsiirlash  natijasida  hosil  bo’lgan  bitta  erkin  radikalga  to’g’ri  keluvchi 
birikish  elementar  aktlar  soni  tushiniladi.  Zanjir  uzilishi  (bunda  maerial  zanjir 
uzilishi  tushuniladi)  reaksiyasida  aktiv  zanjirlarni  dezaktivlanishi  sodir  bo’lib 
makromolekula o’sishi to’xtaydi. 

---

Polimerlanishda  aktiv  markaz  sifatida  bitta  yoki  ikkitta  juftlanmagan 
elektroni bo’lgan elektroneytral zarrachalar - erkin radikallar, musbat yoki manfiy \ 
zaryadlangan  zarrachalar  –  ionlar,  ion-radikallar  namoyon  bo‘lishi  mumkin.  Aktiv 
markaz tabiatiga qarab radikal va ion polimerlanishlarni farqlashadi. 
Polimerlanish sodir bo’lishi uchun monomer molekulasi to’yinmagan bog’lar 
(to’yinmagan  monomerlar),  nobarqaror  halqalar  yoki  reaktsion  faol  funktsional 
guruxlar saqlashi kerak.