Plastmassalarni qaytaishlash texnologiyasi

yaqindir. Bu yerda k o ‘p o ‘xshashliklar bor, lekin tubdan farq
qiladigan tom oni — shakllash jarayoni juda tez kechadi. Shuning
uchun suyuqlanma qolipga juda katta tezlik bilan yuboriladi va qolipda
m akromolekula oriyentatsiyasi sodir bo'ladi, bunda qo'shim cha
harorat paydo bo'ladi. Shuning uchun tayyor buyumning hajmi va
zichligi bosim ostida ushlab turish m om enti tugallanishiga qarab
5 6

---

qolipning ichki b o ‘shlig‘idagi o ‘rtacha harorati va bosim i bilan aniq-
lanadi.
7.3. Bosim ostida usblab turish
Qolip suyuqlanma bilan to'lgandan keyin u soviy boshlaydi,
natijada suyuqlanma zichligi oshadi, hajmi kamayadi, shu tufayli
quyish sistemasi orqali qo‘shimcha porsiya suyuqlanma boradi. Bosim
qo‘shimcha suyuqlanma tufayli qolipda kerakligicha ushlab turiladi.
Bosim ostida ushlab turish litnik kanalidagi suyuqlanma sovib
qotgunga qadar davom etadi. Buyum bosim ostida qancha k o ‘p
ushlansa, shakllanish davrida u shuncha kam kirishadi. D em ak,
kirishish jarayoni litnikning o'lcham iga, suyuqlanm ani qolipdagi
haroratiga va hamda polimerning issiqlik-fizik xossalariga bog‘liq ekan.
D em ak, qolipni bosim ostida ushlab turish vaqti bosim ning
qiym atiga b o g ‘liq ekan. Agar bosim t o ‘g ‘ri aniqlangan b o ‘lsa,
sovitish natijasida shakllanish b o ‘sh lig‘ida qoldiq bosim
bo‘ladi (12-rasmga qarang).
Buyumni sovitish.
Bu jarayon odatda suyuqlanmani purkash vaqtida boshlanadi,
lekin «bosim ostida ushlab turish» vaqti tugagandan so ‘ng jarayon
«vaqt relesi» orqali belgilanadi. Demak, sovitish vaqtida buyum to ‘liq
shakllanishi uchun bu zarur tadbirlar qatoriga kiradi. Shundan so ‘ng