Plastmassalarni qaytaishlash texnologiyasi

82

---

/З -jadval
Yelimlash namunaviy texnologik sxemasi
Yelimlash usulining k a m c h i l i k l a r i quyidagilar:
1) polim erlardan tayyorlangan ko‘p yelimlar faqat issiqlik 
ta ’sirida qotadi;
2) polimer yelimlar ko‘p holatda zaharli moddalarni o ‘zida 
saqlaydi yoki qotish jarayonida shunga o ‘x$hash moddalar ajralib 
chiqadi. Bu esa, o‘z navbatida, jarayonning murakkablashishiga olib 
keladi.
Yelimlash jarayoniga fizik-kimyoviy nuqtayi nazardan qaral- 
ganda, unda «adgeziya» va «kogeziya» kuchlarining roli katta. 
Adgeziya, yuqorida qayd etganim izdek, yelim zarrachalari va 
yelimlanayotgan yuza o‘rtasidagi bog‘lanishdir, kogeziya esa yelim 
bo‘laklari orasidagi qovushishdir. Kogeziya va adgeziya kuchlariga 
qarab yelimlangan buyumda uzilish yelim bo‘yicha yoki yelim asos
83

---

yuzasi bo‘yicha ketishi mumkin. Agar uzilish yuza orqali ketsa, unda 
yelim shu yuza uchun, yoki yuza umuman yaxshi tayyorlanmagan 
bo'ladi. Yelim massasida uzilishga yelimning qalinligi, haddan 
tashqari qalinligi yoki qotgandan so‘ng uning mexanik mustah- 
kamligining pastligi sabab bolishi mumkin.
Yelimlab biriktirish mustahkamligi yelim to ‘g‘ri tayyorlangan- 
ligidan tashqari boshqa omillarga ham bog‘liq, ya’ni: yuzani 
tayyorlash; yelim qalinligi; yelimlashda bosim miqdori berish; 
yelimlash davomiyligi va harorat ostida ushlab turish va hokazolar.
Yelim sifatida, asosan, quyidagi polimerlar ishlatiladi:
— epoksid va kremniy organik birikmalar (birgalikda ishlatilsa 
yuqori adgeziya kuchiga ega va yuqori haroratga chidamli yelim hosil 
bo‘ladi);
— fenol-formaldegidli smolalarning kauchuklar bilan birga hosil 
qilgan yelimi;
— termoplast .va termoreaktiv smolalar aralashmasi (masalan, 
BF yelimi, kogeziya va adgeziya kuchlari).
Suyuq yelimlardan tashqari qattiq va plyonka holatidagi yelim- 
lovchi materiallar ham ko‘p qoilaniladi.