Ўпканинг тириклик сиғимини аниқлаш. Спирометрия. Нафас олиш ва нафас чиқариш механизми

37-расм. Ўпка хажми ва сиғими. Ўпканинг тириклик сиғими ва қолдиқ хажм катталиги (расмнинг ўнг томонида) жинсга ва ёшга боғлиқ бўлади (Р.Шмид ва Г.Тевс бўйича, 1986).


38-расм. Хар хил ёшдаги одамлар ўпкасининг умумий ва хаётий сиғими, хамда қолдиқ хажмини бир-бирига боғлиқлик эгри чизиғи (П.Дежоурс, 1966).





39-расм. Ўпка сиғими жадвали

узунлигини (см билан) эркакларда 25, аёлларда 20 коеффитсиент кўпайтмасига тенг.

Бу асбоб икки силиндрдан иборат. Катта ташқи силиндр ичига ағдарилган ҳолда кичик ички силиндр жойлашган, улар орасига ташқи силиндр ойнаси белгисигача сув тўлдирилган. Ичкаридан металл найча ўтиб, у силиндр марказидан то тагигача вертикал кўтарилади. Ташқаридан унга мундштукли резина трубка кийгизилади. Ички силиндр тагига ҳаволи балон маҳкамланган, шунинг учун у чиқарилган ҳаво босими остида енгил кўтарилади. Чиқарилган ҳаво ҳажми кўтарилиш баландлигига пропорционал бўлиб, ойначадаги миллиметрга бўлинган шкала орқали белгиланади.
Ўпканинг тирикли сиғимини аниқлашдан олдин спирометр нол ҳолатга келтирилади, бунинг учун ички силиндрнинг қопқоғидаги пўкак очилади ва шкаланинг нол белгисигача шу силиндр сувга туширилади. Кейин пўкак жойига қўйилади. Мундштук сув билан ювилади ва спиртли пахта билан артилади.
Ўпканинг тириклик сиғимини ўлчаш учун синалувчи одам галма-гал чуқур нафас олиб сўнг чиқаради, кейин яна бир марта чуқур нафас олганидан кейин, нафасни ростлаб спирометрга ютилган ҳавони чиқаради. Ҳавони йўқотмаслик учун бурун сиқилади.
Нафас ҳавосини ўлчаш учун 4-5 марта спирометрга нафас чиқарилади ва нафас чиқариш ўлчанади. Қўшимча ҳавони ўлчаш учун одатдагича нафас олингандан кейин, спирометрдан қўшимча максимал нафас олинади ва шкаладан унинг ҳажми аниқланади. Захира ҳавони ўлчаш учун одатдаги нафас чиқарилгандан кейин спирометрга қўшимча максимал нафас чиқарилади ва шкала орқали аниқланади.
Вазифа:
1. Назарий йўл билан ўпканинг тириклик сиғимини ҳисобланг, уни спирометр ёрдамида аниқлаб солиштиринг ва хулоса қилинг.
2. Талабаларнинг ҳар бирида ўпканинг тириклик сиғимини ўлчанг, натижаларини жадвалга ёзиб, уларнинг жинси ва жисмоний ривожланганлигига қараб таҳлил қилинг.