Pirometallurgiya jarayonlari nazariyasi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

υ = _{ } · _{ } · _{ } (9.2.6)
Bu yerda: υ – tomchining cho‘kish tezligi, sm/sek;
g – og‘irlikning tezlanish kuchi (9,8), g.sm/sek²;
ρ₁ va ρ₂ – ko‘proq va kamroq zichlikka ega bo‘lgan suyuqliklarning zichliklari, g/sm³;
r – tomchi o‘lchamining radiusi, mm;
η₁ va η₂ – ko‘proq va kamroq zichlikka ega bo‘lgan suyuqliklarning yopishqoqligi, Pz
Metallurgiya amaliyotida hisob-kitoblar shuni ko‘rsatadiki, sanoat pechlarida eritmalar 2 – 2,5 soatdan ko‘p turmaydi. Bunday vaqt mobaynida 0,1 mm dan yirikroq o‘lchamli tomchilar metall yoki shteyn fazasiga o‘tib ulguradi. 0,1 mm dan kichiklari esa shlakda qoladi. Bundan xulosa sifatida shuni aytib o‘tish joizki, eritma yopishqoqligining oshishi, shlak va shteyn zichliklari farqining kamayishi va shlak vannasi chuqurligining ortishi metall va shteyn tomchilarining cho‘kishiga to‘sqinlik qiladi hamda isrofni ko‘paytiradi.


Metallning shlak bilan mexanik isrofini kamaytirish yo‘llari
1. Shlak eritmasining yopishqoqligini kamaytirish. Buning uchun
bir va ikki valentli metall oksidlarini qo‘shish zarur (masalan, Na₂O, CaO). Chunki bu oksidlar yopishqoqlikning ko‘payishiga sabab bo‘lib turgan Si – O komplekslarining mustahkam atom kristall panjarasini buzib, kvarsni o‘zlariga bog‘lab olishadi va metall silikatlarini hosil qilishadi. Natijada yopishqoqlikning kamayishiga erishiladi.
2. Metall va shlak zichliklari farqini oshirish. Bunda metall yoki shteynning zichligini oshirish va shlakning zichligini kamaytirish kerak. Buning uchun shteyn zichligini oshirish maqsadida og‘ir metallar qo‘shish, shlak zichligini kamaytirish uchun esa yengil metallar oksidlaridan qo‘shish mumkin.
3. Metallurgik pechdagi shlak qatlamining balandligini iloji boricha kamaytirish. Ko‘pincha metall eritishda shlak qatlami balandligini 10 sm lar atrofida ushlab turishga harakat qilinadi. Shlak qatlamini kamaytirish uchun uni vaqti-vaqti bilan quyib turiladi.