Pirometallurgiya jarayonlari nazariyasi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

P_{O2(parchalanish)}>P_{O2(atrof-muhit)} (3.6.5)
Agar aksincha holat bo‘lsa, ya’ni atrof-muhitdagi kislorodning parsial bosimi yuqori bo‘lsa (P_{O2(parchalanish)
O2(atrof-muhit}), unda oksidlanish jarayoni yuz beradi. Bundan ko‘rinadiki, oddiy atmosferada parchalanish davrida ajralib chiqadigan kislorodning parsial bosimi 0,21 atm.dan katta bo‘lsagina parchalanish jarayoni oqib o‘tadi (ya’ni P_{O2(parchalanish)}>0,21 atm.). Atrof-muhitdagi kislorodning parsial bosimi qanchalik kamroq bo‘lsa, shunchalik moddalarning parchalanishi osonroq bo‘ladi. Masalan, kosmosda kislorodning konsentrasiyasi nolga teng bo‘lgani uchun uning parsial bosimi ham nolga teng bo‘ladi. Shuning uchun kosmosda moddalar 0 ⁰C da ham parchalanaveradi. Ammo yer atmosferasida unday emas. Ularning parchalanishi uchun vakuumli sharoit yoki ajralib chiqayotgan kislorodning parsial bosimini oshirish talab qilinadi. Parsial bosimni oshirish uchun haroratni oshirish kerak. Har bir moddaning o‘z parchalanish harorati mavjuddir. Bu haroratda moddalar qizib ularning dissotsatsiyasi (ya’ni dastlabki elementlarga ajralishi) yuz beradi. Bunda ajralib chiqayotgan kislorodning parsial bosimi atrof-muhitdagi kislorodning parsial bosimidan oshib ketadi va parchalanish jarayoni to‘liq oqib o‘tadi.
Mavzuga oid namunaviy masala va mashqlar yechish
1-masala. Magniyning (Mg) karbonat angidrid (CO₂) bilan reaksiyasining standart entalpiyasini toping.
Yechish. Mg ning CO₂ bilan reaksiyasi tenglamasini tuzamiz:
2Mg_(q) + CO_2(g) = 2MgO_(q) + C_(grafit)
Ma’lumotnomadan moddalarning standart entalpiyasi berilgan jadvaldan foydalanib MgO va CO₂ uchun Δ_{ } qiymatini topamiz.
MgO_(q) Δ_{ } = - 601,8 kJ/mol
CO_2(g) Δ_{ } = - 393,5 kJ/mol
2 mol MgO uchun Δ_{ } = 2 · (- 601,8 kJ/mol) = - 1203,6 kJ
1 mol CO₂ uchun Δ_{ } = 1 · (- 393,5 kJ/mol) = - 393,5 kJ
Bulardan foydalanib, (3.6.2) formula orqali reaksiyaning entaliyasini topamiz.
_{ } = ΣΔH_reak.mah. – ΣΔH_dast.modda. = - 1203,6 kJ - (- 393,5 kJ) = - 1203,6 kJ + 393,5 kJ = - 810,1 kJ


Javob: Reaksiyaning standart entalpiyasi _{ } = - 810,1 kJ ga teng. Entalpiyaning (-) ishorasi reaksiyaning ekzotermik ekanligini bildiradi.


2-masala. 3,2 g oltingugurt (S) yonganda 27,9 kJ issiqlik ajralib chiqadi. Sulfit angidridning (SO₂) hosil bo‘lish issiqligini toping.
Yechish. S ning O₂ bilan reaksiyasi tenglamasini tuzamiz:
S_(q) + O_2(g) = SO_2(g)
Reaksiyadan ko‘rinadiki, 1 mol S yonganda 1 mol SO₂ ajralib chiqadi. Demak, 1 mol SO₂ olish uchun 32 g S yondiriladi. Bundan kelib chiqib quyidagi proporsiyani tuzamiz:
3,2 g 27,9 kJ
32 g x
x = _{ } = 279 kJ/mol