Petrografiya” fanidan imtihon uchun nazorat savollari. 1) Dala shpatlari xaqida umumiy maʼlumotlar. Kaltsiy-natriyli (plagioklaz) dala shpatlari

17) Magmatik jinslarning teksturalari nimaga bog'liq va ular qaysi tamoyillarga asosan ajratiladi?
Magmatik jinslarning teksturasi, tarkibiy qismlarning nisbiy joylashuvi va bo'shliqni to'ldirish usuli tufayli tog' jinslari tuzilishining xususiyatlari deb ataladi. To'qimalarning tabiati asosan tog' jinslarining shakllanishining geologik sharoitlari bilan belgilanadi va magmatik eritmaning tarkibiga kamroq bog'liqdir.


18) Plutonik, vulqon va gipabissal jinslar uchun qanday teksturalar xos?
Vulkanitlar, subvolkanitlar va gipabissal porfirli teksturalar uchun yirik kristallar (porfirlar) va bir hil massalar hosil bo'lishi.
Plutonik jinslar teksturalari Magma kristallanish jarayonida tashqi omillar ta'sirisiz paydo bo'ladigan teksturalarning uch turi mavjud: bir jinsli, massiv, taksi (geterojen, dog'li) va sferik.
Vulqon - Effuziv jinslarda tekstura zich, g'ovak, amigdaloid va suyuqlikoidaldir. Zich yoki afanit tekstura mikrokristalli g'ovak bo'lmagan jinslar uchun xarakterlidir, bu erda donalar faqat mikroskop ostida farqlanadi. Gözenekli tekstura er yuzasida qotib qolgan lavaning gazsizlanishi natijasida paydo bo'ladi.

19) Magmatik tog` jinslarining strukturalari nimaga bog`liq va ular nimaga asoslanib ajratiladi?
Tuzilishi foydali qazilmalarning hajmi, shakli va o'zaro munosabatlari bilan belgilanadi; tekstura jinsning kattaroq tarkibiy qismlarining (mineral agregatlarning) umumiy xususiyatlari va ularning fazoda joylashishi bilan bog'liq.

20) Аksessor minerallar?
Aksessor minerallar (lot. accessorius — qoʻshimcha) — togʻ jinslarining tarkibida miqdor jihatdan oz uch-raydigan, lekin sifat jihatdan baʼzan muhim ahamiyatga ega boʻlgan minerallar. Dastlab tasodifiy qoʻshimcha minerallar deb (nomi ham shundan) hisoblangan. Keyinroq Aksessor minerallar togʻ-jinslarining qonuniy qismi ekanligi va uning asosida togʻ jinslarining oʻzaro oʻxshashligi va kelib chiqishini aniqlash mumkinli-gi ayon boʻldi. Aksessor minerallarga sirkon, apatit, rutil, anataz, ksenotim va boshqa kiradi. Aksessor minerallar assotsiatsiyalari biror petrogra-fik provinsiyadagi har xil jinslarni oʻzaro taqqoslash hamda turli rayonlardagi choʻkindi jinslarning yoshini aniqlash va chaqiq jinslarning manbai va tari-xini oʻrganish uchun qoʻllaniladi. Soʻnggi vaqtlarda Aksessor minerallar assotsiatsiyalariga asos-lanib, magmatik jinslarning fazalari ham aniqlanadi.
21) Plutonik, vulqon va gipabissal jinslar uchun qanday strukturalar xos?
Gipabissal intruziv yoki tomirli jinslar er qobig'idagi yoriqlarda magmaning nisbatan tez qotib qolishi natijasidir. Shuning uchun, to'liq kristalli tuzilishga ega bo'lgan bu jinslar odatda mayda donadorligi bilan ajralib turadi, shuningdek, porfirit tuzilishga ega.

22) Magmatik tog’ jinslarini tasniflash qanday tamoyillarga (prinsiplar) asoslangan?

Magmatik jinslar kimyoviy/mineral tarkibiga ko'ra oddiygina felsik, oraliq, Mafik va ultramafik va to'qima yoki don hajmi bo'yicha tasniflanishi mumkin: intruziv jinslar kurs donador (barcha kristallar yalang'och ko'z bilan ko'rinadi), ekstruziv jinslar esa mayda donali bo'lishi mumkin (mikroskopik kristallar) yoki shisha (kristalli tuzilish yo'q; ya'ni minerallar yo'q). Vulkanik jinslar, ayniqsa felsik va oraliq, ko'pincha a porfirit nozik taneli zaminda suzuvchi ko'rinadigan kristallar bilan tavsiflangan to'qima.

23) Gipabissal jinslarning tasnifi qanday tuzilgan?

Gipabissal jinslar magmatik intruziv jinslar bo'lib, ular oraliq chuqurlikda kristallanadi, natijada o'rtacha don o'lchamlari va to'qimalari paydo bo'ladi. Ular harorat nisbatan past bo'lgan va magmaning sovishi tez va sekin bo'lmagan sirt yaqinida hosil bo'lgan subvulkanik jinslardir (Gillespie va Styles, 1999).