|
59) Vulqonlarning shakllari va otilish turlari bo'yicha tasnifi.
Типы вулканических извержений
Гавайский тип
Стромболианский тип
Плинианский тип
Пелейский тип
Газовый (фреатический) тип
Подлёдный тип
Извержение пепловых потоков
Гидроэксплозивные извержения
60) iroklastik jinslarning tasnifi.
Piroklastlar (yunonchadan - yonib sindirilgan) - vulqon harakati natijasida hosil bo'lgan singan jinslar.
Piroklastlar va suyuq lava ikki turdagi vulqon jinslaridir.
Piroklastlarga har xil oʻlchamdagi mayda boʻlaklar va vulqon changlari kiradi.
Qattiqlashganda piroklastlar birikuvchi brekchi yoki g'ovakli vulqon tüflarini hosil qiladi.
61) Metasomatik jinslar haqida tushuncha.
62) Effuziv va eksploziv faollik, lavalar va tefralar, eksploziya koeffitsienti.
Effuziv-klassik - lava oqimlarining er yuzasiga yoki dengiz tubi bo'ylab tarqalishi paytida parchalanishi paytida hosil bo'ladi.
2. Portlovchi-klassik - vulqon portlashlari mahsulotlari
3. Vulkan-cho'kindi - vulkanogen va cho'kindi moddalarning bir vaqtda to'planishi bilan hosil bo'lgan.
Tephra, piroklastikalar davomida parchalangan havoda portlash materiallari, Eng kichik zarralar:vulqon kuli(diametri £2 mm)
63) Tuflarning tarkibi va tuzilishiga ko'ra turlari.
64) Vulkanoklastik jinslarning hosil bo'lish sharoitiga ko'ra tasnifi.
65) Vulkaniklastik jinslarning bo'laklar kattaligiga ko'ra tasnifi.
66) Lamprofirlar va ularning turlari.
Lamprofirlar (yunoncha: lampros — yaltiroq va porfir) — tomirli magmatik togʻ jinsi. Gipabissal, toʻq rangli (melanokratli) va hosil boʻlish geologik sharoitlari boʻyicha bir-biriga yaqin boʻlgan tomirli magmatik jinslarning alohida guruhiga kiradi. Qolgan intruziv togʻ jinslaridan kimyoviy va mineral tarkibining oʻziga xosligi, ulardan tashkil topgan tanalar strukturaoi va morfologiyasi bilan farqlanadi. Tarkibi ishqorli va ohak-natriyli dala shpatlari, toʻqrang slyuda, shoh aldamchisi, amfibol, piroksen, magnetit, pirit va apatit minerallaridan tashkil topgan. Strukturasi mayda donador, zich yoki porfirsimon. Rangi toʻq kulrang, qoragacha. L.ning porfirli xillarida, odatda, rangli minerallar porfirli struktura hosil qilib, porfirni ajralib chiqishi kuzatiladi. Ohak-ishqorli L. spessartit, kersantit va ishqorli L. esa kamptonit, alneit va boshqa tog jinslarini hosil qiladilar. Ayrim holda L.ning asta-sekin porfiritlarga utishi kuzatiladi.
Slyudaga boy boʻlishiga kura, yaltiroq, diabazeimon jinslar uchun L. termini Gyumbel tomonidan 1879-yilda kiritilgan. Keyinroq L.ga barcha tuk, rangli (melanokratli) tomirli jinslar kiritilgan. L. Oʻzbekistonning Chatqol-Qurama, Hisor, Zirabuloq-Ziyovuddin togʻlarida keng tarqalgan.[1]
67) Kvars guruhi minerallari: kvars, tridimit, kristobalit, koessit, stishovit, opal va boshqalar.
Bu guruhga oid minerallar yer postida keng tarqalgan va barcha ma'lum bolgan minerallarning 12 %dan ortiqrog'ini tashkil etadi.
Kremniy oksidi (SiO2) minerallari yer qobig'idagi tog` jinslarida keng tarqalgan, ayniqsa, nordon magmatik. metamorfik jinslarda va xilma-xil tomirlarda. pegmatitlarda asosiy jins hosil qiluvchi mineral sifatida uchraydi. Bulardan tashqari SiO2 minerallari oz miqdorda asosli. oʻrta asosli jinslarda ham uchrashi mumkin. Masalan, ba'zi bazaltlar tarkibida kvars fenokristallari o'rganilgan. Bu hollarda kvars bazaltlar uchun «Metamorfik va cho'kindi jinslarda ham SiO2 minerallari ko'p uch- raydi. Masalan, xilma-xil slanes, gneys, qumtoshlar bunga misol bo'la oladi.
Lamproitlar tarkibida plagioklaz deyarli uchramaydi. Lamproitlar- ning normativ tarkibida gipersten va leysit tez-tez uchrab turadi. Lam- proit seriyasiga kiruvchi o'ta asos jinslar orasidan ikkita yangi turlar ajratiladi - lamproit va flogopitli melaleysitit. Lamproit ishqorli pikritlar oilasiga kiradi, flogopitli melaley sitit esa ishqorli feldshpatoidli oʻta asosli foiditlar vulkan jinslari oilasiga mansub
Tridimit SiO [yunoncha <>> uchqir, uchlangan de- makdir]. Bu mineral ikki turdan iborat: geksagonal singoniyada hosil boʻlgan va yuqori haroratli (B-tridimit) - 870° dan 1470 °C gacha ha- roratda barqaror, sharoit o`zgarish natijasida past haroratda rombik sing- oniyada kristallanadigan modifikatsiyasi a-tridimitga o'tadi.
Kristobalit SiO [Meksikadagi San-Kristobal degan joy nomi bilan atalgan]. Bu mineral ham tridimitdek ikki xil polimorf-modifi- katsiyada uchraydi: yuqori haroratli b-kristobalit (1470 °C dan 1713 °C gacha barqaror) kubik singoniyali boʻlsa, past haroratda paydo boʻlgani a-kristobalit tetragonal singoniyaga mansub bo'lsa ham ayni sharoitda psevdokubik bo'ladi
Xalsedon - SiO2. Tolasimon tuzilishga ega. Odatda rangsiz, oq, kulrang-koʻkimtir, ammo tabiatda har xil rangda bo'lishi mumkin. Rangining o'zgaruvchanligi tarkibidagi temir, xrom, nikel. marganes- larning ta'siri oqibatida yuzaga keladi. Nur sindirish ko'rsatkichi kvars- nikidan past
Opal - SiOnH₂O. Kremniy oksidini nihoyatda mayda (submik- roskopik), kolloid shakli, Rangi oq, sariq, qizil, yashil, havorang va qora bo'lishi mumkin. Opalni tarkibida suvning miqdori 34 %ga yetishi mumkin. Ammo o'rtacha olganda. qimmatbaho opallarda suvning miq- dori 6-10 gacha yetib boradi
Koesit - SiO2 Kremniy oksidining zich modifikatsiyalaridan bo- lib, birinchi marta sun'iy ravishda yuqori bosim (3500 atm) va yuqori haroratda (500-800°) Koes (1953) tomonidan NaSiO, va (NH)HPO birikmalaridan olingan. Koesit tabiiy holda ulkan meteoritning harorati va yuqori bosimi natijasida vujudga kelgan
Stishovit - SiO2. Tetragonal singoniyali. Bu mineral kremniy oksi- dining juda ham zich turi boʻlib (4.35 g/sm), u yana kuchli bosim 160000 atm. va yuqori haroratda (1200-1400 °C da) G.G.Stishov va V.I.Popova (1961) tomonidan sun'iy ravishda olindi.
68) Metamorfik jinslarning xosil boʼlish sharoitlari, turlari, kimyoviy, mineralogik tarkiblari, teksturaviy-strukturaviy xususiyatlari va tarqalishi?
69) Metasomatik jinslarning xosil boʼlish sharoitlari, turlari, kimyoviy, mineralogik tarkiblari, teksturaviy-strukturaviy xususiyatlari va tarqalishi?
Do'stlaringiz bilan baham: |
