Педиатрия ва болалар гигиенаси

7-мавзу: Қуёш, ҳаво ва сув орқали чиниқтириш. Чиниқтиришнинг ноанъанавий усуллари.
Чиниқтириш-бу организмнинг атроф-муҳитнинг ноқулай омилларига, айниқса, совуққа бардошлилигини оширишга йўналтирилган тадбирлар комплексидир. Тана совуганда дастлаб тери томирлари тораяди, қон ички органларга қўйилади, тери оқаради, шу билан бир вақтда юрак қисқаришлари тезлашади ва кучаяди, қоннинг артериал босими кўтарилади, иссиқлик маҳсулини кучайтиришга олиб борувчи титраш пайдо бўлади (муслуллар беихтиёр қисқаради); бу вақтда тана температураси кўтарилади. Шундан кейин тери қизаради ва бутун тана бўйлаб иссиқликни сезиш ҳолати пайдо бўлади, чунки иссиқлик маҳсули иссиқлик йўқолишини ошира бошлайди. Кейинчалик совиганда тери қайтадан оқаради, лаблар кўкаради, тана бўйлаб титроқ бошланади, бу организм ҳаддан ташқари совиганлигининг белгисидир. Совуқнинг ҳар кунги таъсирига организм ўрганади ва камроқ таъсирланади; совуқ бирмунча узоқ вақт ва интенсив таъсир етгандагина ҳаддан ташқари совиш белгилари пайдо бўлади.
Шу билан бир вақтда организмнинг юқумли касалликларга бардошлилиги ошади. Организмни чиниқтириш-ўта даволовчи восита бўлиб, талаба соғлигини мутадил ушлаб туриш вазифасини бажаради. Илмий текшириш тадқиқотлари кейинги пайт шуни кўрсатмоқдаки, организмни чиниқтириш ҳар хил сурункали хасталиклар билан чалинишни олдини олади, узоқ умр кечириш ва ақлий ҳамда жисмоний иш қобилиятини меъёридан сақлаб туриш имконини оширади. Организмни чиниқтиришни доимий олиб борувчилар орасида ҳар хил хасталиклар 24 баробар кам учрар екан.Бундан ташқари, чиниқиш организмнинг умумий қувватини ошириш хусусиятига ҳам ега. Организм тонусини оширади, марказий нерв тизимини мўтадиллаштиради, қон айланиши доирасида қон оқиш ҳаракатини яхшилайди, моддалар алмашинувини жадаллаштиради, организмни ҳар хил ташқи таъсуротларга чидамлилигини оширади. Чиниқиш, бундан ташқари организм терморегуляцион аппаратига ижобий таъсир етиб, ҳар хил метеофакторлар салбий таъсирини олдини олади. Бунинг натижасида организм ўзини мўтадил ички ҳолатини бир меъёрда ушлаб туради. Метеофакторларни кескин ўзгариши натижасида ҳам организм ўз мўтадиллигини сақлай олади. Чиниқиш асосан МНТга таъсир етиб, организмдаги барча аъзоларни фаоллаштириш, бошқариш қобилиятига ега. Чиниқиш муолажалари айниқса, органимни жисмоний ҳамда ақлий иш фаолиятини, соғлиқни такомиллаштириш ва касалга чалинишига чидамлиликни оширади.Организмни чиниқртириш асосан, жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланиш вақтида баъзи бир чиниқтириш муолажалари билан амалга оширилади. Организмни чиниқтириш турли ёшда ҳам ўз самарасини беради, аммо чиниқтириш қанча вақтли бошланса, шунча мақсадга мувофиқ бўлади. Аммо шуни есда тутмоқ керакки, ўткир касалликларда ва сурункали хасталикларни кузатиш пайтида чиниқиш муолажаларини қўлламаслик лозим.