Педиатрия ва болалар гигиенаси

Стол стулнинг узунлик ўлчами.

Баданин г бўйи	Стол			Стул				Стол ва стул орасидаги узунлик
35-99	43	4550	24	24	21	49	24	19
100-109	47	4550	27	27	23	49	26	20
110-109	52	4550	32	32	27	49	29	20
120-129	57	4550	27	27	27	49	38	22
130-139	62	4550	27	27	27	49	31	24

Агар машғулотда одатий стол мавжуд бўлса, у ёғочдан тайёрланган бўлиши, қиялиги 12 -15 даражада бўлиши керак. Бундай стол ўтириши ва кўзини тасвирий фаолият билан шуғулланишида чорчашидан сақлайди.
Кун тартибида болани ўз тўлови асосида ўйин ва машғулот учун бўш вақт ажратиш керак. Бўш вақтда болалар радио дастур ешитишлари мумкин ва ҳафтасига 3 мартадан ортиқ бўлмаган болалар учун телевизион дастурларни кўришлари мумкин.
Бола 5-6 ёшда 2000 калория суткада қабул қилиши керак. Овқатланиш 4 махал, аниқ бир вақтда бўлиши шарт. Ҳайвон оқсилида ва болани овқатланишдаги оқсил умумий таркибини 60% га тўғри келади. 1 суткада ёғдан фойдаланиш 11г ўсимликлар ёғини ташкил етади. Асосий енергия манбаи –углеводлардир. Углеводлар нон, картошкада мавжуд. Бир суткада қабул қилинган углевод 60г тоза шакар ва 10 -15 г қандолат маҳсулотига тўғри келади. Нон озодалик билан тўғралган, торелкалар чиройли жойлаштирилган бўлиши керак, ошхонадаги барча гигийеник талабларни бажарилиши уни кун тартибини тўғри ташкил етилиши катта мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлашни йенгиллаштиради. 6 ёшли болани тахминий кун тартиби

Тартибли лахзалар	Вақт
Уйқудан туриш, ерталабки бадантарбия, ювиниш	8-00-8.45
Нонушта	8-45-9.15
Сайр	9-15-10-00
Машғулот	10-00-11-00
Сайр, ўйин ва кўнгил очиш тоза ҳавода	11-00-12.45
Тушлик ва кундалик уйқуга тайёргарлик	12-45-13.00
Кундузги уйқу	13-00-15.00
Машғулот	15.00-16.30
Сайр ва тоза ҳаводаги ўйин	16.30-18-00
Тинч ўйин	18-00-20-00
Кечки уйқуга тайёргарлик, ювиниш, тишини тозалаш	200-00-20-30
Уйқу	20-30

Бурчак ҳосил қилган ҳолда букилиб, оёқ таги полга ёки оёқ қўйшчга тиралиб туради. Болани ёза бошлашдан олдин қўлини тирсагидан стол четига еркин қўйиб кетин йелкасини столга четидан тахминан 45⁰ бурчак ҳосил бўладиган қилиб ечиб ўтиришга одатлантириш зарур.
Бунда ўнг қўл дафтар устида туради, чап қўл еса дафтарни учидан салгина ушлаб туради. Кўздан кито ёки дафтаргача бўлган оралиқ 30 -35 смга тенг бўлиши керак. Дафтарнинг пастки чап бурчаги ўқувчининг кўкрак ўртаси қаршисига тўғри келадиган қилиб қўйилиши керак.
Уй вазифаларини бажараётганда ҳам иш билан дам олишни алмаштириб туриш: ҳар бир вазифани бажариб бўлган 10 -15 минут танаффус қилиш зарур.
Ота –оналарнинг болага, унинг ўқишига доим еътибор беришлари, ўқув мабдуриятларини бажариши билан қизиқишлари, мактаб ва ўқитувчининг ўқувчига қўйиладиган талаб ва қоидаларига маслаҳат ва топшириқларига жиддий муносабатда бўлишлари болани муваффақиятли ўқитиш ва тарбиялашда муҳим аҳамият касб етади. 3-МАВЗУ: МТМ ҲУДУДИ, БИНОЛАРИ ВА ИНСҲООТЛАРИГА БЎЛГАН ГИГИЙЕНИК ТАЛАБЛАР.
Бошқа омиллар қаторида атроф-муҳитнинг йртарли даражада гигийеник талабларга мос келиши болалар ва ўсмирлар контингентининг саломатлик ҳолати ва жисмоний ривожланишини мустаҳкамлаш ва ҳимоялашга қаратилган асосий талаблардан бири бўлиб ҳисобланади.у асосан болалар ва ўсмирлар муассасаларининг қулай ҳолати ва санитар-гигийеник талабларига мос келиши билан баҳоланиб, бу йерда кун тартибининг енг кўп қисмини шу йерда ўтказадиган ташкиллаштирилган болалар ва ўсмирлар жамоаси билан баҳоланади.Ўзбекистон республикасида болалар ва ўсмирлар муассасаларини лойиҳалаштириш ва қуриш ҳаракатидаги қонуний ҳужжатлар асосида олиб борилади.Қурилиш маёр ва қоидалари, санитария маёр ва қоидалари болалар ва ўсмирлар муассасаларини ўринлар сонини меёрлаштириш, йер майдонига бўлган гигийеник талабларни аниқлашда, бинонинг ҳажмий-режалаштириш масалалари ва безатилиши, санитар техник қурилмалар ва иншоотлар (сув билан таминланиши, канализация, иситиш мосламалар ва винтилация, ёритилиш)га бўлган гигийеник талабларни аниқлашга ёрдам беради.Болалар ва ўсмирлар муассасаларини лойиҳалаштириш, қуриш ва қайта тамирлаш гигийенист шифокор иш бўлимининг асосий қисми бўлиб ҳисонланади.Болалар ва ўсмирлар муассасаларининг лойиҳаси йер майдонининг режасидан тузилган, (бош режа) бинонинг қаватлар режаси, бинонинг ташқи кўриниши ва кесмалар режаси, санитар-техник қирилмалар режаси (сув билан таминлаш, канализация, иситилиш, електр билан таминлаш ва ёритилиш). Лойиҳанинг тушунтириш хатида кўрсатилиши лозим.Лойиҳани кўриб чиқиш – тушунтириш хатини ўрганиб чиқишдан бошланади ва унда болалар ва ўсмирлар муассасаларининг тури тушунтирилади унинг қуввати, ўринлар сони, йер майдони ва бино, қурилиш материаллари ва санитар-техник қурилмалар, бошқа ишлатиладиган жиҳозларга умумий тавсиф берилади.Ундан кейин сетуацион режага баҳо берилади (ушбу яшаш жойининг лойиҳасидан олинган кўчирмага), бўлажак болалар ва ўсмирлар муассасаларининг атроф муҳитига гигийеник баҳо берилади: ён турган биночага, саноат корхоналари, темир ва автомобил йўлларигача бўлган масофага ҳам баҳо берилади.
Бош режа йер майдонининг лойиҳалаштирилиши ва ўлчами унинг барча асосий компонентлари, йетарли даражага кўкаламзорлаштирилганлиги қуёш нурига нисбатан жойлаштирилишини таҳлил қилишга ёрдам беради. Баҳолашнинг охирида бинонинг турли хоналарининг табиий қуёш нури тушиши томонга қаратилиб жойлаштирилиши – орентациясига боҳо беришда фойдаланилади.Лойиҳани експертиза қилишнинг кейинги босқичи – бинонинг қаватлар режасини кўриб чиқиш ҳисобланади. Қаватлар режасида хоналар жамламаси, уларнинг жойлаштирилиши ва бир-бирига нисбатан ўзаро жойлаштирилиши, зинапояларнинг сонига етибор беришга шароит яратилади. Биринчи қаватнинг режасида бинога кириш ва чиқиш ешикларини сони ва уларнинг қайси хоналарга олиб борилишига баҳо берилади. Шунингдек йер тўланинг режасига ҳам баҳо бериш керак бўлади. Чунки айрим хоналар шу йерда жойлаштирилади (буларга гардероб, чўмилиш хоналари, кир ювиш хоналари киради). Қаватлар режасини кўриб чиқишда алоҳида хона;ларнинг кенглиги ва баландлигини, ёруғлик тушиши бурчаклари ва уларнинг кенглигини, ойналар орасидаги масофаларни кенглиги, зинапоялардаги юриш йўлларини кенглигини ўлчаш ва аниқлаш керак бўлади. Ушбу режанинг ўзида сув қурилмалари (уларга сув ичиш фантанлари, қўл ювиш кранлари, чўмилиш – душ ва ювиниш ўринлари), шунингдек, канализация қурилмалари (унитазлар ва ҳожат мосламалари) кўрсатилган бўлади. Ушбу материаллар санитар-техник қурилмаларни сон жиҳатдан йетарли еканлигини баҳолашга ёрдам беради.
Бинони кесмаллар режасини кўриб чиқиш унинг баландлигини ешиклар, деразалар, токчалар ва зинапоялар баландлигини аниқлашга ёрдам беради. Ушбу малумотлар хонанинг кубатурасини, юруғлик ва чуқурлик кайфисентини аниқлашга муҳим аҳамиятга ега.Ташқи кўриниш чизмаси бўйича ешиклар ва деразаларнинг ўлчами, жойлаштирилиши ва бинонинг баландлиги таҳлил қилинади.
Санитарй-техник қурилмалр ва мосламалар чизмаси охирида кўриб чиқилади. Иситиш ва иситиш мосламалари тўғрисида кўрсатилган тушунтириш хатида - иситиш мосламаларининг тури, иссиқлик ташувчи, иситиш мосламаларининг жойлаштирилиши ва уларнинг ҳимоялаш воситаларини аниқлашга ёрдам беради.
Вентиляция ва вентиляция тўғрисида кўрсатилган тушунтириш хати орқали вентиляция системасини махсус (синф хоналари, овқатланиш блоки, кимё хонаси, ҳожатхонада) ўрнатишга шароит яратади.Сув билан таминланиш режасида лабораториялар, ўқув кабинетлари, устахоналар, овқатланиш блоки, шифокор хонаси, хожатхона ва чўмилиш ўринларига сув бериш қуввати ва ўринлари аниқланади. Ушбу чизма орқали бир неча хоналарга иссиқ сув узатилиши кўрсатилади.Електр жиҳозлари орқали хоналардаги ёруғлик нуқталарининг сони, чироқларнинг тури, осиш баландлиги, чироқларнинг умумий ва солиштирма қуввати ва уларнинг хоналарга ҳисоблангандаги кўрсаткичлари белгиланган қонуний ҳужжатларнинг талабларига мос келиши билан аниқланади.Йер майдонинг режаси, бинонинг кесмалар ва умумий режаларида талабдаги сингари бир чизиқли (тўғридан – тўғри) ўлчамлари орқали мос келадиган майдон ва ҳажмиони аниқлаш мумкин. Бундан ташқари чизма бажарилган масштаб кўрсатилган. Йер майдоннинг режасида асосан қуйидаги масштаблар кўрсатилади: 1:500 ёки 1:1000 бинонинг қаватлар ва касмалар режасида –1:100 ва 1:200 масштаблар берилади.Режада хонанинг узунлиги ва кенглигининг горизонтал ўлчамларини, ешиклар ва деразаларнинг кенглигини аниқлаш мумкин. Баландлик кесмалар режаси орқали аниқланади. Вертиcал кенгликларнинг жойлаштирилиши кесмалар режасида кўрсатилиб, режанинг охирида кўрсатилади ва йўналтирилган белгилар ҳарфлар билан белгиланади (А-А1, Б-Б1 ) ёки рақамлар орқали.кесмалр юқорида кўрсатилган ҳарфлар ва рақамлар сингари белгиланади.Лойиҳа дастурга мос равишда алоҳида кетма-кетлик асосида кўриб чиқилади. Кўриб чиқиш охирида хулоса ёзма равишда тўлдирилади.Лойиҳа учун берилиши лозим бўлган ёзма равишдаги холоса икки қисмдан иборат бўлиши керак: биринчи қисмда кетма-кет равишда дастурга асосан лойиҳанинг барча белгилари кўриб чиқилади ва баҳоланади, иккинчи қисмда олинган натижалар таҳлил қилинади, санитарй-гигийеник жиҳатдан қилинган бузулишлар даражаси аниқланади ва лойиҳани қурилишга қабул қилиш масаласи ҳал қилинади. Қуриладиган кўпгина болалар ва ўсмирлар муассасалари шаҳар, туман, туман марказлари, қишлоқларнинг аҳоли зич қисмлари ёки аҳоли яшаш жойининг қоқ марказида, айрим қисмлари улардан ташқарида жойлаштирилади. Болалар ва ўсмирлар муассасаларини қуриш учун йер майдонини танлашда ва уни қауришда аҳоли пунктида ўзига хос бўлган талабларга мос келган равишда жойлаштирилиши керак. Болалар ва ўсмирлар муассасалари ишлаб чиқариш корхоналаридан узоқда, шунингдек шовқин чиқарувчи, атроф-муҳиҳ ҳавосини заҳарли газлар ва токсик чанглар билан ифлослантирувчи саноат корхоналаридан узоқда; зич транспорт воситаларига мўжалланган йўл ва темир йўллардан узоқда; бозорлар ва бир қатор каммунал хўжалик иншоотлари (корхоналар ва ёнғинни олдини олиш бўлинмалари ва гаражлардан) узоқда жойлаштирилиши лозим. Саноат корхоналарининг белгиланган синфларига биноан болалар ва ўсмирлар муассасалари учун санитария ҳимоя минтақалари кенгклиги келтирилади. Ушбу талабларга асосан болалар ва ўсмирлар муассасалари қуйидаги ўлчам;ларда жойлаштирилади: биринчи синфга кирувчи саноат корхоналарига нисбатан 1000м дан кам бўлмаган масофада; иккинчи синфга саноат корхоналаридан 500м дан кам бўлмаган масофада; учинчи синфга саноат корхоналаридан 300м дан кам бўлмаган масофада; тўртинчи синфга саноат корхоналаридан 100м дан кам бўлмаган масофада; бешинчи синфга саноат корхоналаридан 50м дан кам бўлмаган масофада жойлаштирилиши лозим. Мактабгача тарбия муассасаларининг лойиҳасини санитарй-гигийеник експертиза қилишда республикамизда ишлаб чиқарилган санитария маёр ва қоидалардан фойдаланилади. Ушбу санитария маёр ва қоидаларининг талабларига биноан мактабгача болалар муассасаларида болаларнинг ёш гуруҳлари ва сони қуйидаги келтирилган тартиб асосида жамлаштирилиши керак.