TEMA : “PEDAGOGIKA PA`NIN OQITIW PROTsESSI”
J O B A :
1.
Pedagogika panin okitiu protsessindegi uliumaliklari xem ozgeshelikleri
2.
Pedagogikalik bilimlerdi ozlestiriu.
3.
Pedagogika panin okitiu protsessindegi shinigiu isleri .
4.
Oqitiw ha`m qa`niygelik ta`rbiya.
Pedagogika barlik uakittada okitiu protsessin uyrenedi. Pedagogikani okitiu barisinda
sotsiallik, didaktikalik xem uliuma pedagogikalik sipatlamalar ken kollaniladi.
Okitiu protsessine sipatlama beriu mumkin:
Talapshanlik, turakli rauajlaniu, ozgeriuk, jemiyettin kuramalaskan uaziypalari menen
saykes talaplarda emelge asiriu, okiushilardin okiuga tayarlik derejesin jaksilau.
Okitiu protsessinin eki tarepliligi, okiushi xem okitiushi xizmetlerinde jetiliskenlikke
erisiu.
Okitiu protsessinin baskishlarga boliniu mumkinshilikleri xem bir putinligi .
Okiushi ha`m okitiushi xereketlerin suuretleu, mumkinshilikleri, ayriksha bagdar xem
baskishlar boyinsha okitiu barisin tekseriu .
Okitiu protsessin baskariu.
Usi sipatlardin barliginda belgili derejede pedagogikani okitiu protsessine tikkeley tiyisli
boladi. Jetiskenliklerge tayangan xalda , pedagogikani okitiu metodikasi pedagogika paninin xem
onin uaziypalarin uyreniu ozgesheliklerin esapka alip, okiu protsessinde oni sistemalastiriuga
ozinin dikkatin karatadi .
Jemiyetlik xazirgi uakittagi xem jakin keleshektegi koygan uaziypalarin uyrengen xalda
okitiushi pedagogikani uyrene baslaydi.
Okitiu protsessslerinin rauajlaniui xazirgi uakitta “Kadrlar tayarlaudin milliy
bagdarlamasinda” xa’m Ozbekstan Respublikasi Oliy Mejlisi korsetpelerde “Bilimlendiriu
xakkindagi nizamdagi” materiallarda korsetip berilgen.
Bilimlendiriu xakkindagi nizamnin kabil etiliui jemiyetimiz tariyxinda ulken uakiyalardi
biri boldi. Bilimlendiriu taraulari boyinsha pedagogikalik innovatsiyanin (jana ped.tex) negizgi
bagdari tomendegidey taraulardi oz ishine aladi.
1.
Pedagogikalik neologiya “neo” janalik, “logos” talim, janalik xakkindagi talim-
degendi anlatadi.
2.
Pedagogikalik aksiologiya bul emelde sinalgan degendi anlatadi. Bunda janalik tanlap
alinadi.
3.
Pedagogikalik proksiologiya “praks” xereket, “logos” talim. Emelde kollanatugin
talim degendi anlatadi.
Jemiyetshiliktin aldina koygan uaziypalari jokari pedagogikalik okiu orinlarinda
pedagog kaniygelerdin bilimlerin jokari darejede, zaman talabina say kkaliplestiriuden ibarat.
Okiushilar talabalardi jemiyet talaplari xem uaziypalari menen tanistirip barip, olardi xazirgi
talaplarga juuap beretugin jana xizmet turleri menen tanistirip bariui kerek.
Xer kuni okiu orinlarina janadan talablar kabil etiledi, olardin tayarliklari okiuga xem
pedagogikanin uyreniuge bolgan koz karasi xer kiyli boliui mumkin. Pedagogikani okitiu
mazmuni boyinsha formasi, metodlari boyinsha uliuma bilimler tiykarinda duziledi xem baskada
(fiziologiya, anatomiya, mektep gigienasi, jeke metodika, psixologiya) panler menen tigiz
baylanistirip amelge asiriladi. Uliuma bilim xem arnauli tayarliklar darejesin biliu ushin
pedagogikani turakli turde uyrenip bariu kerek.
Pedagogikani uyreniu bul pedagogikalik kaniygelik xizmetindegi talablardin bilim xem
ukiplilikka iye boliuinin daslepki kadelerinin bolip tabiladi. Okitiushi oz aldina janadan uaziypalar
koyip bargan jagdayda gana talabalardin bilimin asirip bariui mumkin xem sol uaziypalardi
sheshiuge degen umtiliuin oyatadi, olardi pedagogikani uyreniu dauaminda pedagogikalik
xizmettin jana turleri menen tanistirip baradi. Pedagogika pani ozinin xer kiyliligi menen okiu
protsessine terenikrek kirip baradi.
Kobinese okiu barisinda okiushilardin bilmegenlerin bilip, ozlestirip aliu dauaminda
baklaular anik tallaular alip baradi,natiyje de tolik emes bilimlerin toliktiradi. Bul uaziypalardin
tolik amelge asiriliuina elbette pedagoglar basshilik etedi.
Kop gana otmishtegi xem xazirgi uakittagi tajiriybelei pedagoglardin okitiu xem
okiushilardin birge islesitsuindegi unamli natiyjelerge erisiu jollari uyrenib kelmekte.
Okitiushi xem okiushi arasindagi karim-katnasti uyreniu pedagogika panin okitiu kursina
kiredi. Pedagogikani uyreniude en daslep okitiushi oz bilimin xem kushin ozinin is-xereketlerine
karatadi, jobalastiradi, sholkemlestiredi, okiushilar jumislarin baklaydi.
Birak aste-akirin ol oz shagirtlerin jumislardi jobalastiriuga xem sholkemlestiriuge , ozin-
ozi baklauga dikkatin karatadi. Okitiushinin axirgi makseti okiushilardi pedagogikalik kafedralar
tarepinen xizmetti ozbetinshe uyreniudi oyatiu. Xezirgi uakitta pedagogikani okitiu protsessinde
talabalar xem okitiushilar metodikalik korsetpeler menen tamiyinlegen. Usi rekomendatsiyalardi
mugallimler xem okiushilardin xizmetleri , olardin tapsirmalari kaliplesken, metodikalari berilgen
xem olardin orinlaniui anik korsetilgen.
Bul tek gana pedagogikalik bilimlerge ukiplilikka sheberlikke xizmet etip koymastan
okitiu protsessin baskariugada mumkinshilikler jaratip beredi .
Pedagogikalik bilimlerge iye boliui ushin xar bir kanige aldinda kaniygelik
tayarliklarinin mashkalalari turadi. Bul mashkalalardi sheshiu talabalardin pedagogikani uyreniu,
uaktinnan baslap ak biliu xem biliuge kizigiushilikti kaliplestiriuimiz kerek.
Okitiu protsesslerinin ishinde en exmiyetli rol` pedagogika okitiushisina tiyisli: onin ilimiy
metodikalik ilimlerge iye boliui, pedagogikani baska panler menen baylanistira aliui,
pedagogikalik sheberlikleri, xazirgi zaman talimin xem ameliyatin xem mashkalalarin eterinirek
tusiniui, pedagogika paninin okitiushisinin ozgeshe tareplerinin biri bolip esaplanadi .
Studentlerdin pedagogika uyreniuin xem ondagi uaziypalardi sheshiu jollarin
kaliplestiriliui okiu protsessin xar kiyli turde boliuina, texnikalik okiu kurallarinan paydalaniu, xar
kiyli shinigiular isleiuine , aldingi pedagogikalik tajiriybelerden ulgi aliularina baylanisli boladi,
birak bulardin ishinde en isenimlisi talabalardin ilimige kizigiuin aldingi pedagogikalik
tajiriybelerdi bayitip bariui, teoriyalik bilimlerdi emeliyat penen baylanistira aliui, xazirgi zaman
tarbiya mashkalalarin salistirmali turde uyreniu bolip esaplanadi.
Pedagogika boyinsha bilimlerdin xereketi kanigelik iseniminin tiykarlarin kaliplestiriu
mumkinshiliklerin tamiyinleydi. Kaniygelik iseniminin kaliplesiuin xazirgi zaman pedagoglari
bilayinsha ataydi: “Adam tarbiyasinin en basli joli bul isenim, isenimge tek gana isenim arkali
xereket etiumiz kerek.Okitiudin , tarbiyanin metodi xem usillari kanshelli duris kollanila bersin,
tarbiyashi yamasa mugallimde isenim bolmasa onda metod xem onin usillarinan paydalaniuida xer
turli etiu xesh kanday kushke iye bolmay kaladi”.
Pedagogtin isenimli boliui okiushilardin xereketlerindegi rauajlaniudin tomen darejede
boliularinin sebeplerin tabiu xem keleshekte okiushilardin bilimin arttiriu xem rauajlandiriu
jollarin sheiuge jardem beredi.
V.A.Suxomlinskiy pedagogikalik isenimlerdin kaliplesiuin anik korsetip berdi.
Isenimnin kaliplesiuinin tiykari dep pedagogikalik ideyalardi esapga algan . Olar pedagoglarda oz
islerinde tallaular jurgiziude jardemler beredi. Bul tallaular tiykarinda pedagogikalik ideyalardi
pedagogikalik emeliyatta paydalaniu mashkalalari sheshiu jollarin payda etedi. Xakiykatinda
izleniushilik protsessindegi soraulardagi dal juuapti tabiu,isenim arkali tallaular jurgiziu menen
kaliplestiriu, mumkinshiligin kopshilik pedagoglar tastiyiklaydi.
Pedagogikalik isenim oz jumislarinda tallau (analiz) jurgiziu uaktinda kaliplesip baradi.
Isenimdi kaliplestiriu pedagogtin jumis alip bariu katnasi dep korsetiu mumkin .
Eegerde xar kanday pedagogta isenim kaliplese, onda ol kaniyge ozinin talim tarbiyalik
islerinde unamli natiyjelerge erisiui ogada kiyin. Sebebi mugallim okitiu printsiplerinen
nizamliklarin tolik bilmese yamasa oz bilimine tolik isenmes sabak uaktinda okitiu metodlarinan
tolik paydalana almaydi. Bul jagday okitiushilarga yamasa talabalarga keri tasirin tiygizedi.
Kanigelerdin pedagogikalik isenimin kaliplestiriu pedagogika panin uyreniu barisinda amelge
asiriladi . Bul protsessti jeddelestiriu impul`si, studentlerde pedagogika panin uyreniuge bolgan
kizigiushiligin oyatiu bolip xizmet etedi. Pedagogikalik doretiushilik ukipliklarin xer kanday
talabadan payda etiu mumkin. Egerde ol pedagogika panin uyrene otirip, pedagogikalik xizmetti
birge alip barsa. Bunday umtiliular pedagogikalik sheshimdi kaliplestiriu protsessi alga
iytermeleydi.
Pedagogikalik ukiplardi xem edeplerdi bekkemleu menen birge pedagogikalik
bilimlerdin olshemine osiriu mumkin.Bul jerde aytiu mumkin eger insan oz ukipligi menen
korshab turgan ortalikka tasirin tiygiziu ozinin mumkinshiliklerin asirip gana koymastan, oni ozi
amelge asiriuin dauam etiui mumkin.
“Ukiplilik insannin en jokari paziyleti, oni kaliplestiriu pedagogikani okitiu protsessinin
makseti bolip tabiladi” -deydi belgili batis pedagogi K.K.Platonov.
Pedagogikalik ukiplilikti xem edeplerdi kaliplestiriu pedagogikalik shinigiular otkeriu
protsessinde amelge asiriladi.
Pedagogika okitiu protsessinde shinigiulardin ornin xar kiyli etip baxalaydi. XX esirdin
40 jillari pedagogikalik okiu orinlarinda okitiushilardi tayarlauda olardin pedagogikalik
sheberliklerin keliplestiriu jollin emelge asirip bargan, olar okitiushi xizmetin ilimiy tiykarda
uyreniu arkali amelge asirilgan.
Usi izertleulerdi islep sholkemlestiriushiler bir kiyli arnauli pedagogikalik shinigiular
islep shikkan xem bul shinigiular pedagoglardi tayarlau barisinda amelge asirilgan. Talabalarga
talim-tarbiya protsessin uyretiude pedagogikalik shinigiular exmiyetli orin iyeleydi. Onin makseti
tomendegilerden ibarat bolip esaplanadi
1.
Pedagogikalik protsesstin ozgeshelikleri menen tanisiu.
2.
Okitiushi xem okiushi xizmetin uyreniu xem olar arasindagi karim-katnas sistemasi
menen tanisiu.
Talabalardin xar kanday shinigiulardi orinlaui, xer kanday kubilislari arasinan
pedagogikalik kubilislardi ayirip aliu xem pedagogikalik ukiplardi kaliplestiriu mumkinshiliklerin
jaratip beriu.
Pedagogikalik shinigiulardi orinlau ushin talabalar xer turli mektep mugallimler xem
balalar jemeeti menen baylanista boliulari kerek. Bunday baylanista talabalardi ozleri keleshek
kaniygesi ekenligi xakkinda sezimlerin oyatadi xem balalar tarbiyasindagi juuapkershiligin
arttiradi.
Pedagogikalik protsesste kaniygelerdi tayarlau en exmiyetli tareplerinin biri bul
pedagogikalik mashkalalardi sheshiu xem shinigiulardi orinlau. Mugallim oz xizmeti dauaminda
xar kuni sheshiliui shart bolgan pedagogik mashkalalarga dus keliui mumkin. Sol sebepli
mugallimnin pedagogik sheberligi xer kanday jagdaylardan shiga aliu menen baylanisli baxalanip
bariladi.
Xezirgi uakitta zamanagoy teoriya xem emeliyat okiushilardi tayarlau shinigiularinin
jana turin islep shikti. Bul shinigiulardin barliginda talabalardin pedagogikalik xizmetinin tabisli
boliui ushin ukipliligin kaliplestiriuge karatilgan.
Kaniygelerdi tayarlau barisinda ukiplilikti kaliplestiriu bir neshe shartleri islep shigilgan.
Olar 2 toparga bolinedi: sub`ektlik xem ob`ektlik.
Sub`ektivlik izertleu shartleri katarina tomendegiler kiredi:
1.
Pedagog shaxsinin talim-tarbiya protsessinde bagdarlar, oz shakirtlerinin ukipliligin
kaliplestiriuge karatiui.
2.
Talabalardin kaniygelikke tayarlaniu mumkinshilikleri.
3.
Talabalardin pedagogikalik xizmetke beyimlesiui
4.
Talabalardin talim-tarbiya protsessine katnasi.
Ob`ektivlik izertleu shartlerine:
1.
Alip barilgan jumislardin didaktikalik printsiplerge juuap beriui.
2.
Aldiga koyilgan uaziypalardi sheshiu ushin okiu materiallarin terip aliu.
3.
Talim-tarbiya protsessine pedagogikalik bagdar.
Ukiplilikti kaliplestiriu etaplari tomendegishe otiui mumkin:
1.
Talabalar ushin tapsirmalardi aldin ala duziu xem elede sol tapsirmalar xakkinda olarga
aldinan bagdar beriu.
2.
Bagdarga kagiydalar, jobalar, korsetpeler arkali kirisiu.
3.
Bagdar tiykarinda emeliy xereketler orinlau.
4.
Emeliy uaziypalardi sheshiude ken turdegi bilimlerden xem xarketlerden paydalaniu.
Praktika dauaminda pedagogika okitiushilari bir neshshe shinigiulardi ken turde
paydalanadi:
1.
Mektep xujjetlerin tayarlau.(Analiz).
2.
Sabak rejesin duziu .
3.
Klastan tiskari sabaklar.
4.
Sabakka tolik konspekt duziu xem tallau jurgiziu.
5.
Oyinlar duziu xem olardi saylap aliu.
6.
Sabak operatsiyasin kayta islep shigiu.
Okitiu xem kaniygelik tarbiya.
Talim-tarbiya protsessinde okitiu menen birgelikte maksetke bagdarlangan tarbiyalik
protsesste amelge asiriladi . Talabalarga pedagogikalik bilimler beriu olardin kaniyge sipatinda
kaliplesiuinde exmiyetli orin iyeleydi. Pedagogikani okitiu metodikasi talabalardi okitiu
protsessinde kaniygelik tarbiya beriugede oz dikkatin ajratadi.Kaniygelik tarbiya beriu ushin
pedagogikanin okitiu orinlarinda sabaklar otkeriledi. Sonin menen birge okiudan tiskari jumislarda
alip bariladi. Pedagogikalik okiu orinlarinda kaniygelik tarbiya beriu olardin kaniygelikke
kizigiushiligin uyreniuden baslanadi. Olar menen tanisiuda anketa usillarinan paydalanip yamasa
tarbiyalik sabaklarin otkerip (sabak temasi: ozin xakkinda aytip ber) kizigiushiligin,
mumkinshiliklerin bilip aliuga boladi.
Bul tarbiya saatlar okiu orinlarinda birinshi kurs talabalarinin jana okiu jili baslangan
uakitlari otkeriu dasturge aylangan. Tarbiya saatlarinin makseti- okiu orni menen jakindan
tanistiriu , ishki tartip-kagiydalardi tusindiriu, okiu protsessinin mazmuni menen tanistiriu, olarga
pedagogikalik kaniygeligi boyinsha daslepki tusinikler beriu, jemiyetlik jumislarga belsene
katnasiuga uyretiu.g`-q kurslarda tarbiya saatlarin kuramalirak etip otkeriu mumkin. Endi olardi
jana siyasat informatsiyalari menen tanistiriu xem tallaular otkeriu, dongelek stol etirapinda
gurrinlesiuler otkeriu, miynet kaxarmanlari xem veteranlari xakkinda al`bomlar duziuge boladi.
Xar dayim talabalardi tajiriybeli okitiushilardin jumislari menen tanistirip bariu kerek. Kop gana
okiu orinlarinda talabalar kaniygelik tarbiya beriudi pedagogikalik klublarda, ilimiy birlespelerde,
pedagogikalik otryadlarda otkeriu dasturge aylangan.
Bul jumislar tajiriybeler arkali kop martebe tekserilip korilgen. Olardi sholkemlestiriushi
tajiriybeli pedagoglar bolgani makul boladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |