Pedagogikainstituti



Download 6,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/45
Sana25.01.2022
Hajmi6,33 Mb.
#408579
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   45
Bog'liq
Психология тарихи Жураев Н.С.

Demokrit 
(er.av. 
460—370-yillar)  ning ta’limotida «olovli atom»larga aylandi.  Demokrit 
va  uning  ustozi  Levkipp  (er.  av.  500-440)  atomik  materializm 
nazariyasini  avval  surdilar.  Unga  ko‘ra,  barcha narsalar 2  ta  asosdan- 
bo‘linmas harakatchan,  sharsimon yengil atomlardan va bo‘shliqlardan 
paydo  bo‘ladi.  Bu  atomning  eng  harakatchanlari,  ya’ni  olov  atomlari 
ruhni hosil qiladi.
«Bitta ilmiy isbotu dalilni qoiga kiritish men uchun fors saltanatiga 
hokimlik qilishdan a’loroqdir», -  degandi Demokrit.
Yana  bir  grek  mutafakkiri  A naksagor  (er.av.500-428)  ning 
barcha  narsalar  gameomeriy  nomli  mayda  moddalardan  tashkil 
topganligi  va  ularning  aql  bilan  va  ya’ni  ruh  bilan  boshqarilishi 
to‘g‘risidagi fikri ham Demokritning atomik qarashlariga o‘xshaydi. 
Sochilib  ketishidan  iborat  fizik qonunini tana  uchun ham,  taalluqli 
deb  hisoblab,  Demokrit ruhning abadiyligini  inkor  etadi.  Demokrit 
ruhni  tana  harakatining  sababi  deb  biladi.  Uning  yozishicha  ruh 
og‘ir  tanaga  kirib  harakatga  keltiradi.  Tana  o‘lgandan  keyin  esa 
u  fazoda  tarqalib  ketadi.  Biz  nafas  olganimizda  ruhni  tashkil 
etuvchi  atomlami  yutib  nafas  chiqarganda  ruhimizning  bir  qismi- 
ni  tashqariga  chiqarib  yuboramiz.  Shu  tariqa  ruhimizning  doimo 
yengillashib  turadi,  deb  hisoblaydi  Demokrit.  Uning  fikricha, 
hamma narsaning,  hatto  o‘likning  ruhi  bor,  faqat juda kam.


Demokritning  bunday  fikri  panpsixizmga  yaqinlashib  qoldi. 
Tanadan  tashqari  ruh  bo‘lishi  mumkin  emas,  degan  umumiy  hukm 
chiqardi.  U  nafaqat  tana  va  ruh  birligi,  balki  ruhning  o‘zi  tana 
ekanligini ta’kidlaydi. «Agar ruh tanani harakatlantirsa, demak,  uning 
o‘zi  tana  qismi»  deb  yozadi  Demokrit.  Epikur,  Lukretsiy,  kabilar 
Demokritning  ruh  haqidagi  tasawurlarining  rivojlanishini  davom 
ettirdilar.  Lekin  Epikur  ta’limotiga  ko‘ra,  ruh  atomlardan  emas, 
o‘zgarmas  4  elementdan:  olov — issiqlik asosi,  bug*  — harakat  asosi, 
shamol  — sovish  asosi,  nomsiz  4-element  — ruhning  ruhidan  iborat. 
Epikuming nomsiz elementini Lukretsiy «А», deb atadi.  Shuningdek, 
Epikuming fikricha,  faqat  sezish  xususiyatiga  ega narsalardagina ruh 
bo‘ladi.
«Anaksagor  olov  va  quyosh  ayni  bir  narsadir,  deb  hisoblaganda 
qattiq yanglishgandi, — deydi Suqrot, — chunki odamlar olovga bemalol 
qaray  olishlarini,  Quyoshga  esa  hech  qachon  tik  boqolmasliklarini 
nazardan  qochirgan.  Shuningdek,  Anaksagor  inson  terisi  quyosh 
nuri  ta’sirida  qorayishini,  olov  esa  bunday  qudratga  ega  emasligini, 
o ‘simliklar Quyosh haroratisiz yashay olmasliklarini,  olov taftidan  esa 
halok  bo‘lishlarini  unutgan.  Anaksagor  quyoshni  olovda  toblangan 
tosh,  deb  ta’riflagan.  Ammo  tosh  qancha  qizdirilmasin,  hech  qachon 
Quyosh  kabi  yog‘du  tarata  olmasligi  kundek  ravshandir.  Quyosh  esa 
doimo eng porloq yoritgich  bo‘lib, qolajak».
Suqrot  g‘oyalari:  «Taajjubki,  haykaltaroshlar  toshni  insonga 
o‘xshatish  yo‘lida o‘lib-tiriladilar-u,  ammo o ‘zlarining toshga o‘xshab 
qolmasliklari haqida qayg‘urmaydilar».
«Men  bu  odamdan  donoroqman.  Sababi,  har  ikkimiz  ham  ba’zi 
bir joiz  va zarur narsalarni  bilmasak-da,  u  manmanlik  qiladi,  men  esa 
manmanlikdan o‘zimni tiyaman».
« 0 ‘zini  anglagan  inson  o‘zi  uchun  nima  foydaliligi  va  nimalarga 
qodir  ekanligini  yaxshi  tushunadi.  U  qo‘lidan  keladigan  ish  bilan 
shug‘ullanish  asnosida  o‘z  ehtiyojini  qondiradi  va  saodatga  erishadi. 
Har  qanday  xato  va  baxtsizliklardan  xoli  bo‘ladi.  Buning  natijasi 
o‘laroq,  u  o‘zga  odamlami  qadrlay  oladi  va  ulardan  ezgulik  yo'lida 
foydalana biladi. Oqibatda o‘zini kulfatlardan asraydi».



Download 6,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish