Pedagogikainstituti


Pifagor  hayoti:  (miloddan  avvalgi  576-496-yillar)



Download 6,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/45
Sana25.01.2022
Hajmi6,33 Mb.
#408579
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   45
Bog'liq
Психология тарихи Жураев Н.С.

Pifagor  hayoti:  (miloddan  avvalgi  576-496-yillar). 
Janubiy 
Italiyaning  Regiya  shahrida  tug‘ilib  o‘sgan  qadimgi  Yunon  faylasufi 
Pifagor  Mnesarx  ismli  kishining  farzandi  boigan.  Otasi  uni  xizmat 
safariga  doimo  o‘zi  bilan  olib  yurgan.  Oqibatda Pifagor  qiziquvchan 
va yangi  narsalarni  bilishga  intiluvchan  bo‘lib o‘sadi.


Pifagor  uzoq  vaqt  davomida  Misrda  tahsil  olgan.  Zardushtiylik 
diniga  juda  qiziqqan.  U  Misrda  ilm  sirlarini  o‘rganish  uchun  hatto 
xatna  qildirishga  ham  rozi  bo‘lgan.  Aks  holda  uni  kitoblarga 
yaqinlashtirishmasdi.  U  hech  qachon  yig'lamagan va umuman  ehtiros 
hamda xis-hayajonga berilmagan.
Pifagoming quyidagi  asarlari  ma’lum:  «Tabiat haqida», «Davlat 
haqida»,  «Tarbiya  haqida»,  «Jon  haqida»,  «Olam  haqida»,  «Ilohiy 
kalom». Pifagor miloddan avvalgi 496-yilda dushmanlari tomonidan 
oMdirilgan. Pifagor hayotning mazmuniga oid qarashlarga «falsafa», 
deb  nom  bergan  birinchi  donishmand  edi.  Rivoyat  qilishlaricha, 
Fliunt  shahriga  safari  chog‘ida  hokim  Leon  Pifagordan  so‘radi: 
«Sen  qaysi  ilm  bilimdonisan?»  -   «Hech  qaysi,  -   deb javob  berdi 
Pifagor. -  Men shunchaki  bir faylasufman». -  «Falsafa degani nima 
o ‘zi?»  -   taajjublanib  so‘radi  hokim.  Pifagor  shunday javob  berdi. 
«Inson  umrini  bozor  va  Olimpiya  o ‘yinIariga  qiyoslash  mumkin. 
Bozordagi  sotuvchilar  ham,  haridorlar  ham  doimo  o‘z  foydalarini 
ko‘zlaydilar.
Olimpiya  o ‘yinlari  ishtirokchilari  esa  shon-shuhrat  va  mash- 
hurlik  payida  boMadilar.  O ‘yingohdagi  tomoshabinlar  esa  ularni 
diqqat  bilan  kuzatadilar.  Hayotda  ham  shunday.  Odamlarning 
katta  bir  guruhi  boylik  va  shon-shuhrat  orttirish  maqsadida  yelib- 
yuguradilar.  Ana  shu  olomon  orasida  kamchilikdan  iborat  bir  gu- 
ruh  borkim,  ular  chetdan  turib  atrofdagilami jim gina  kuzatadilar. 
Voqea-hodisalarni,  inson  tabiatini  tadqiq  etadilar.  Haqiqatni 
anglash  ularning  eng  sevimli  amalidir.  Ana  shu  toifadagi  odamlar 
faylasuflar  —  donolikni  sevuvchilar,  deb  ataladi.  Ular  sofoslar, 
ya’ni  donishmandlar  emas.  Chunki  tom  ma’nodagi  donishmandlik 
yolg‘iz  Ollohga  xos  sifat.  Bandalar  esa  donishmandlikka  intilish 
bilan  kifoyalanadilar xolos».
Platon  fikriga ko‘ra inson  ruhining 3  ta asosi bor:
1. 
Hayvonlar  va  o‘simliklarga  xos  aqlsiz  asos.  U  tufayli  tirik 
mavjudot  o‘zining  tana  ehtiyojlarini  qondirishga  harakat  qiladi.  Ruh­
ning mana shu qismi  bilan odam sezadi, ochlik va tashnalikni xis etadi. 
Bu asos inson ruhining katta qismini  tashkil etadi.


2. Asosning inti I ish lariga qarshi  chiqadi.
3.  Asos  azob  va  qiyinchiliklar asosidir.  Bu  qism  bilan  «odamning 
jahli  chiqadi,  g‘olib  chiqish  uchun  qiyinchiliklarga  tayyor  bo‘ladi». 
Platon  fikriga  ko‘ra,  doim  mana  shu  asoslar  o‘rtasida  kurash  kechib, 
uning oqibatlari tushlarda namoyon  boiadi.
Platonning  tushlarni  tushuntirish  bo‘yicha  fikrlari  ko‘p  jihatdan 
zamonaviy fikrlardan  biri — freydizmga o‘xshab  ketadi.  Chunki  Platon 
ham  ulaming  asosida  mayllar,  shu jumladan,  haqiqiy  mayllar  yotish- 
ini  ta’kidlagan.  Platon  ruh  tana  o‘lgandan  keyin  ham  hayot  bo‘ladi 
deb  fikr  yuritadi.  Uning  yozishicha:  «Agar  ruh  abadiy  bo‘lsa,  unda 
ruh  haqida  nafaqat  bu  dunyoda  balki  keyingi  uning  hayoti  haqida 
ham  qayg‘urish  kerak.  Platon  ruh  haqidagi  g‘oyasining yetakchi  qismi 
xissiyotlardir.  Unda  Platon  birinchi  o‘rinda  odamlar  uchun rohatlanish 
xissi  turmasligini  aytadi.  Qoramol,  ot  va  boshqa  hayvonlar  uchun 
shundaydir,  lekin  odam  uchun  birinchi  o‘rin  u  yoqda  tursin,  ikkinchi 
o‘rinda  ham  turmaydi,  hatto  uchunchi  o‘rindan  ham  ancha uzoqdadir. 
Platon  o‘zining «Fileb» dialogida rohatlanish, azoblanish va har ikkisi- 
ning bo'lmasligi mhning 3 xil  holatidir deb aytib o‘tadi.
Platonning ruh  va qalb haqidagi qarashlari,  Platon  (427—347)  bilan 
Demokritlar  deyarli  bir  vaqtda  yashadilar  va  ijod  etdilar.  Bular  qul- 
dorlik  aristokratiyasi  mafkurasining  namoyondalari  edilar.  Platon jon 
va  tan  mutlaqo  har  xil,  hatto  qarama-qarshi  bo'lgan  ikkita  mohiyati- 
dir, deb ta’lim  bergan. Tana moddiydir, uni  tashqi  sezgi organlari  bilan 
idrok  qilish  mumkin:  uni  ko‘rish  va  sezish  mumkin,  u  fizik  jismdir. 
Jon  moddiy  emas,  balki  ruhiydir:  uni  sezgi  organlari  yordami  bilan 
idrok  qilish  mumkin  emas.  U  tanaga  qarama-qarshi  bo‘lib,  fizik jism 
emas, balki metafizik, sezib bo‘lmaydigan narsadir. Jon moddiy dunyo- 
ga  emas,  balki  boshqa  ideal  dunyoga,  haqiqatdan yashayotgan  ideal lar 
(g‘oyalar),  «obrazlar»  dunyosiga taalluqlidir.  Jon  inson tanasiga o‘sha 
dunyodan  kelib  qo‘shiladi.  Uning tana  bilan  birga  bo‘lishi  vaqtincha- 
likdir, tana o‘lishi  bilan jon yana ideal dunyoga qaytib ketadi.
Yerdagi  hayot  davomida jon  tanaga  mahkum  etilgan,  u  zindonda- 
gi  narsa  kabi,  doimo  ideallar  dunyosiga  chiqib  ketmoqchi  bo‘lib,  in- 
tilib  turadi.  0 ‘z  ongini  oshirish  yo‘li  bilan  shu  dunyo  haqida  eslash


insonga  haqiqiy  demak,  Platon  fikricha,  haqiqiy  bilimning  birdan-bir 
manbai-ideallar dunyosidir.  Bizning atrofimiz dunyosini  sezishimiz va 
idrok qilishimiz esa, faqatgina o‘zgarib turadigan beqaror hodisalar ha- 
qida  bilim  beradi,  holos.  Biroq jonning  (ruhning)  ideal  holda  namo- 
yon  bo‘lishi  ko‘pchilik  kishilarda  to‘silib  turilishi  va  moddiy  tanaga 
bo‘ysundirilishi  mumkin.  Oqibatda,  jon  ideallar  dunyosini  go‘yo  es- 
dan chiqarib,  materiyaga farq bo‘lmog‘i mumkin.  Shuning uchun ham 
yer yuzidagi  hayot  sharoitlarida  inson joni,  materiyaga qanchalik  farq 
boiishi  darajasiga qarab,  go‘yoki  3  qismga bo‘linadi.  Har bir kishida 
ularning har biri har xil darajada namoyon bo‘ladi. Jonning qaysi qismi 
ustun chiqishiga qarab, kishining har xil individual xususiyatlari, hayo- 
tining yo‘nalishi,  harakteri, mayl va qobiliyatlari paydo  bo‘ladi.
Geraklitdagi  ruh  uchqunlari  keyinchalik 

Download 6,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish