Pedagogika

Ғозиев Э.
 Тараққиёт психологияси. – Тошкент: Университет, 1999. – Б. 48; 
Асомова 
Р. С.
 Касб танлаш мотивацияси ва унинг динамикаси: Психол. фан. ном. ... дисс.             – 
Тошкент: ТошДУ, 2002. – Б. 28. 
2
Qarang: 
Каримова  В.
  Ўзбек  ёшларида  оила  тўғрисидаги  ижтимоий  тасаввурларнинг 
шаклланиши: психол. фан. док. ... дисс. – Фарғона, 1994. – Б. 282; 
Каримова В.
 Ижтимоий 
психология ва ижтимоий амалиёт. – Тошкент: Университет, 1999. – Б. 95. 

---

PEDAGOGIKA
 
2016, 4-son
 
 
 
58 
- fikrni dalillash;  
- fikrning tanqidiyligi; 
- fikrlash doirasi. 
Mazkur  sifatlar,  о‘z  navbatida,  talabalarning  intellektual  rivojlanish 
mezonlari  tarzida  belgilab  olindi.  Har  bir  mezon  bо‘yicha  talabalarning 
intellektual  rivojlanishining  mavjud  holatini  baholashga  yordam  beruvchi 
kо‘rsatkichlar  aniqlandi,  sо‘ngra  test  va  anketa  sо‘rovnomalari  yordamida 
miqdoriy ma’lumotlar olindi.
 
Olingan natijalar tahlili nazorat guruhida motivatsion (yuqori daraja – 18%, 
о‘rta daraja – 47%), о‘rganilayotgan obyektni har tomonlama tahlil etish (yuqori 
daraja  –  19%,  о‘rta  daraja  –  63%),  fikr  va  xulosalarni  tasdiqlovchi  dalil  va 
qonuniyatlardan foydalanish qobiliyati (yuqori daraja – 20%, о‘rta daraja – 60%) 
kо‘rsatkichlari  boshqa  mezonlar  bilan  taqqoslaganda  yaxshi  shakllanganligini 
kо‘rsatdi. 
Tajriba guruhida esa bilishga qiziqish (yuqori daraja – 19%, о‘rta daraja – 48 
%),  narsa-hodisalarning  mohiyatiga  chuqur  kirib  borish,  asosiy  fikrni  ajratish, 
narsa-hodisalar о‘rtasidagi о‘zaro aloqadorlikni tushunish (yuqori daraja – 18%, 
о‘rta daraja – 43%) kо‘rsatkichlari bо‘yicha yuqori natijalar kuzatildi. 
Ikkala guruhda ham fikrning egiluvchanligi va moslashuvchanligi – mavjud 
bilim  va  tajribadan  foydalana  olish,  yangi  vaziyat  va  munosabatlarda 
obyektlardan tezkor foydalana olish, yuzaga kelgan qiyinchiliklarni bartaraf etish 
(nazorat guruhida – 50% quyi daraja, tajriba guruhida – 53% quyi daraja), tanqidiy 
fikrlash  –  fikrlash  faoliyati  natijalarini  qat’iy  baholash,  notо‘g‘ri  fikr  va 
xulosalardan voz kechish, tuzatish kiritish (nazorat guruhida – 45 % quyi daraja, 
tajriba guruhida – 45% quyi daraja), fikrlash doirasining kengligi – fikriy faoliyat 
obyektini  har  tomonlama  qamrab  olish  qobiliyati,  muqobil  qarorlar  qabul  qila 
olish (nazorat guruhi  – 49% quyi daraja, tajriba guruhi  – 43% quyi daraja) kabi 
intellektual sifatlar nisbatan sust rivojlangan. 
Shuningdek,  tajriba-sinov  ishlari  jarayonida  talabalarning  madaniy 
rivojlanish  darajasi  о‘rganilayotgan  til  bilan  bog‘liq  sivilizatsiyaga  doir 
madaniyatni  о‘zlashtirish  jarayoni  sifatida  tahlil  etildi.  Olingan  natijalar  esa, 
nazorat  va  tajriba  guruhlarida  ham  talabalarning  antik  davr  madaniyati 
tо‘g‘risidagi  bilim,  kо‘nikma  va  malakalari  yetarlicha  shakllanmaganligini 
kо‘rsatdi. Ikki guruh respondentlarida ham boshqa fanlar, boshqa sohalar bilan 
bog‘liq qadimgi yunon-rim madaniyati tо‘g‘risidagi ma’lumotlarga egalik va lotin 
tilini amaliy faoliyatda qо‘llay olish darajasi nisbatan yuqori darajani tashkil etdi. 
Eng  past  kо‘rsatkichlar  madaniy  artefaktlar,  falsafiy  va  badiiy  asarlar 
mualliflari, mifologiya, marosimlar bilan bog‘liq mezonlarda (nazorat guruhida –

---