Pedagogika-psixologiya fakulteti psixologiya kafedrasi

Bilimlarni o’zlashtirish jarayonida uning psixologik komponentlari.

Ta’lim jarayonining natijasi o’zlashtirish, ichki va tashki faoliyatini maksadga muvofik ravishda o’zgartirishdir. Ta’lim bir odamning boshkasiga bilim va ko’nikmalar berishdir. Bilim ko’nikma va malakalar ta’lim jarayonining natijasidir. Bilimlarni o’zlashtirish jarayoni mommosi P.Ya.Galperin va N.F. Talizine tomonidan o’rganilgan. Ular akliy xatti- xarakatlarni boskichma boskich shakillantirish nazariyasini ishlab chikkanlar. Mualliflar akliy xatti -xarakatlarni moddiy xolda tashki nutk yordamida xamda akliy shaklda fikrda namoyon bo’lishini izoxlab berdilar. Akliy xatti-xarakatlarning birinchi boskichi rasm, sxema, diagramma va shartli belgilar tarzida o’z ifodasini topadi.Akliy xatti-xarakatlarning ikkinchi boskichi ko’rgazmalaridan olgan tasavvurlari to’g’risida o’kuvchilarning ovoz chikarib fikr yuritishidan iboratdir. Uchinchi boskich esa subyekt ongida tasavvur, tushuncha, konuniyat, xossa, xususiyat, operasiya, usul tarikasida namoyon bo’ladi. Ma’lumki, o’kuvchilarga taklif etiladigan axborotlar akl bovar kilmaydigan darajada tezlik bilan ko’payib bormokda. Shuningdek, ularning juda tez eskirib kolib, yangilashni takozo etishi xam o’z-o’zidan ma’lum bo’lmokda. To’rtinchi boskichda bajarilgan xatti-xarakatlar ichki rejada ovoz chikarilmay bajariladi. Beshinchi boskichda esa faoliyatni fikran bajarishga o’tiladi. Bundan ravshan ko’rinib turibdiki, materialni asosan yodlab olish va xotirada saklab kolishga asoslanadigan ta’lim xozirgi talablarga kisman javob bermokda. O’quvchilarga xamisha yangilanib turadigan axborotni mustakil ravishda o’zlashtirib borishga va o’kishni bitirib ketganidan keyin kishiga jadal suratlar bilan o’sib borayotgan fan texnika tarakkaiyotidan orkada kolib ketmaslik imkoniyatini beradigan kobiliyatlar tarakkiyotini beruvchi tafakkur sifatlarini tarkib toptirishi muammosi birinchi o’ringa chikib bormokda. Ta’lim jarayonida o’zlashtirilishining muvaffakiyati kuyidagilarga bog’lik:

-Ta’lim mazmuniga
-O’quv rejalari, dasturlari, dasrliklar va o’kuv ko’llanmalarining -mavjudligiga
-Ta’lim metodikalarini takomillashganligi

-O’kituvchi maxoratiga

-O’kuvchining individual psixologik xususiyatlariga bog’lik.

Tadkikotlar shuni ko’rsatadiki, turli individual tipoligik xususiyatlariga ega o’kuvchilar uchun ta’limning yagona kulay optimal sharoitlarini yaratish mumkin emas. Ammo o’zlashtirishni samaradorligini oshirishda muammoli ta’lim, noan’anaviy ta’lim usullarini kulay ko’llash muxim axamiyatga egadir.

Ta’limning yangi noan’anviy usullari. Mustakil tafakkurni rivojlantirilishi. Ta’lim oluvchilarning ta’lim faoliyatiga ko’ra ta’limning kuyidagicha metodlari ajratiladi:

1.