Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

са
—
ша, ша
— 
са, ра
—
ла, ла—ра
ва бош қалар.
А гарда бола баъзи товушларни нотўғри талаф ф уз этса, то- 
вуш ларни ф арқлаш қуйидагича текш ирилади: болага м аълум
(берилган) бўғинни эш итганда бирор бир ҳ аракатн и баж ари ш
тавсия этилади. М асалан: бола бир қатор 
са, за, па, ча
бўғин- 
л ар ичида 
ша
бўғинини эшитганида қўлини кўтариш .
Бундан таш қари болага айтилиши ж иҳатдан ўхш аш , м аъ- 
носи ж иҳатдан ф ар қ қиладиган сўзлар ҳам бериб, уларни аж - 
р ата олиши текш ирилади. М асалан: 
сим
—
шим; куз
—
туз; бош
— 
тош; пол
—
бол; гу л
—
кул.
Бу 
текшириш турли 
усуллардан 
фойдаланиб ўтказилиш и мумкин. М асалан:- керакли расмни 
олиб, 
к уз—туз
ёки 
сим
—
шим,
сўнг сўзнинг маъносини айтиб 
бериш, яъни 
куз
нима-ю, 
ту$
нима? ёкй 
сим
нима-ю, шим 
нима?
Бундай ҳар томонлама логопедик текш ириш ларнинг натиж а- 
л ар и ҳамма керакли маълумотларни 
олиш га, дислалиянинг 
сабаблари, характери, оғир ёки енгил д а р аж а л и эканлиги ҳа- 
қида хулоса чиқариш га, шунингдек камчиликни тузатиш йўл- 
ларини белгилаш га имкон беради.
Логопедик-коррекцион (тузатиш ) иш лар системаси
Товуш лар талафф узининг тўғри ш аклланиш и бўйича олиб 
бориладиган ҳам м а логопедик ишлар системасини ш артли ра- 
виш да икки босқичга. бўлиш мумкин.
I босқич — тайёргарлик босқичи. Б у босқичнинг асосий ва- 
зи ф алари қуйидагилардан иборат:
а) эшитиш диққатини, эшитиш хотирасини ва фонематик 
идрокни ривож лантириш ;
б) нутқий моторика ривож ланиш идаги камчиликларни бар- 
та р а ф этиш, переферик нутқ аппарати аъзоларинннг ҳаракати- 
ни ривожлантириш учун артикуляцион м аш қлар ўтказиш .
II
босқич — талаф ф уз 
қилиш 
кўникма ва м ал акалари н и
ш акллантириш . Бу даврнинг асосий вази ф алари :
а) нотўғри товуш талафф узини бартараф этиш;
б) талаф ф узда артикуляцион ж иҳатдан ўхш аш товушларни 
ф арқлаш қобилиятини ривожлантириш ;
в) болаларда мустақил нутқнинг турлн кўриниш ларида та- 
лаф ф уз қилиш кўникма ва м алакаларини ш акллантириш .
Ҳ?..р бир босқичнинг нш методлари ва мазмунини ёрнтиб 
берамиз.

---