Pedagogika kafedrasi

“Chillak” o’yini
Bu o’yin boshlanishidan oldin shunday she’r o’qishgan:
Chillak o’ynadim childay bo’lib,
Yangi ochilgan gulday bo’lib.
O’ynaymiz biz yoshlar jam bo’lib,
Sayragan bulbulday bo’lib.
O’yin uchun 1 metrlar chamasidagi tayoqcha kerak bo’ladi. Uning nomi enasop galdastadir. Enasop 2-2,5 sm qalinlikda, 1-1,5 m uzunlikda va boshi o’rta qismiga nisbatan ingichkaroq bo’ladi.
Enasopning chilligi (bolasopi) bo’ladi. Uning uzunligi 20-25 sm. qalinligi esa 1,5-2 sm. Chillikning ikki uchi qalamdek yo’niladi. Enasop bilan urilgan chillik havoga sakraydi. So’ng havodagi chillik enasop bilan bexato urib, uzoqqa yo’naltiriladi. Enasop bilan chillik urganda unga tegmay ketsa, ikkinchi bor uriladi, u ham tegmasa, uchinchi bor harakat qilish zarur. Bu gal ham tegmasa, o’yin navbati o’tib ketadi [20]. Har bir o’yinning o’ziga xos xususiyatlari va nozik tomonlari, yechimlari bor. Ular qatnashchilardan aql-farosat, o’yin madaniyatini, jismoniy baquvvatlikni, jasurlikni talab qiladi. Kimdaki mazkur sifatlar yetishmasa, uni shu o’yinlar tarbiyalab boradi.


Ikkinchi bob bo’yicha xulosalar
Ikkinchi bobda quyidgilar o’rin olgan: O’zbek xalqi yaratgan topishmoqlar uning ijtimoiy hayoti va turmushining barcha tomonlarini qamrab oladi. Ularning katta qismi dehqon mehnati dehqonchilik, polizchilik, uy yumushlari bilan bog’liq; topishmoqlar o’z qiziqish doirasiga o’simliklar va hayvonot dunyosini, uy xo’jaligiga oid ko’plab narsalarni, xalq odatlari va xislatlarini ham qamrab olgan.
Bolalar folklor o’yinlari ruhi, tabiati, xarakteri, poetikasi, ishtirokchilarning hatti -harakati, shu harakatning mehnat va milliy an’analari bilan turmush kechirish sharoitlari, jug’rofik yashash o’rni, iqtisodiy va siyosiy talablaridan shakllanadi. Bolalar o’yinlari ham, o’yin san’ati kabi konkretik tarzda mehnat jarayonida yuzaga kelgan.
O’zbek an’anaviy bolalar folklor o’yinlarining mavzu-qamrovi, ijro uslubilari juda keng. Ijtimoiy hayot kishilar munosabatlarining biron-bir jabhasi yo’qki, ular o’yinlar nazariga tushmagan bo’lsin . Boshqacha so’z bilan aytganda, xalqimiz hayotining biron sohasi bo’lmasinki, o’yinlarga ”ko’chmagan”, ularda o’z ifodasini topmagan bo’lsin. Xalqimizning dehqonchilik, chorvachilik, bog’dorchilik, polizchilik madaniyati, kasb-hunar va ilm-bilim sohasi deysizmi, falsafiy, estetik, axloqiy yohud ta’lim-tarbiya, axloq-odob bobidagi qarashlari deysizmi barchasi an’anaviy o’yinlarga mavzudir. Xususan o’zbek bolalar folklor o’yinlari boshidan – oyoq ma’naviy-ma’rifiy axloqiy tushunchalar bilan yo’g’rilgan
Umumta’lim muassasalarida maktabdan va sinfdan tashqari ishlarni olib borishda o’zbek bolalar folklori hamda undagi o’yinlarni
o’rgatishga e’tiborni karatmoq lozim. Shu yo’nalishda to’garaklar tashkil etilsa, kadimgi kuy-qo’shiqlar, milliy o’yinlar o’rgatib borilsa, o’quvchi yoshlarning dunyoqarashlari kengayadi, nutq ravonligiga erishiladi, milliy an’analarni o’rganib borishlari ta’minlanadi.
Shundan xulosa qilish mumkinki, milliy sport turlari va xalq o’yinlari yoshlarni sog’lom voyaga yetkazish, ularga ta’lim-tarbiya berishda muhim ahamiyatga ega.