Pedagogika kafedrasi «pedagogik riskologiya»

Topshiriq: Talabalar juflikda “Ta’lim ma’naviy tarbiya sohasi sifatida” mavzusi bo’yicha belgilangan savollarga yozma shaklda bajarib doskaga yopishtirishadi va mavzuning umumiy ko’rinishini hosil qilishadi.

Savollar:

1. 
   Sharq mutafakkirlarining pedagogik g’oyalari va pedagogik izlanishlar.
   
2. 
   G’arb mutafakkirlarining pedagogik g’oyalari va pedagogik izlanishlar.
   

Sharq allomalarining ma’naviy – axloqiy qarashlari.
Sharq allomalarining ma’naviy – axloqiy qarashlarida nafaqat o’z davrining eng dolzarb muammalari balki, hozirgi davr uchun ham muammo hisoblanuvchi bir qancha axloqiy jihatlarga alohida e’tibor berilgan. Bugungi kunda barcha ta’lim yo’nalishlarida aynan Sharq allomalarining qarashlari asos qilib olinganligi ham shundan dalolat berib turuvchi misollardan biridir. Quyida keltirilgan Sharq allomalarining qarashlarida ham aynan shaxsni ma’naviy – axloqiy shakllantirish g’oyalari asosiy o’rinni egallagan.

Ahmad Yassaviy

Oziga qanoat qilish, shukronalik, halol luqma yeyish orqali inson Haq bilan ko’risha oladi. Nafsga mute bo’lganlar esa xudbinlikdan qaytmaydi, nafs balosiga uchraydi.

Nafsdan kechib, qanoatni pesha qilg’on,

Har kim topsa rozi bo’lib, bo’yin sung’on.

Yaxshiga xizmat qilib duo olgan,

Andoq oshiq mahshar kuni armoni yo’q.

A.Yassaviy nodonlik tufayli hayotga savodsizlik, diyonatsizlik, ota-ona va ustozga hurmatsizlik, ma’naviy qashshoqlik, yovuzlik, takabburlik, nodon insonning eng tuban shaxs ekanligi, nodonlik razolat hukm surgan joyda, ma’rifat bo’lmagan o’lkada mamlakatning inqirozga yuz tutishini alohida qayd etib o’tadi.

U hikmatlarida Haqqa yetish yo’lini targ’ib qilar ekan, insonni jaholat botqog’idan xalos qilish lozimligini alohida ta’kidlaydi. U shariatda orif-billoh bo’lishni, tariqatda voqif- asror bo’lishni, haqiqatda komil-mukammal bo’lishni, ma’rifatda daryoi ummon bo’lishni talab qiladi¹.

A.Yassaviy inson hayotidagi katta kurash nafsini taslim etishga xizmat qiladigan kurashdir. Nafsga mag’lub shoh–qul, nafsda ustunlikka erishgan g’arib shohdir. Uning tarifiga binoan, nafs “yabon qushdek qo’lga qo’nmas” bir narsa. Bu “qush” o’z xohishicha parvoz etaversa, odamni kundan kun to’g’rilikdan ozdiraveradi. Oqibatda esa:

Nafs yo’lida kirgan kishi rasvo bo’lur,

Yo’ldan ozib, toyib, to’zib gumroh bo’lur.

Yotsa tursa shayton bilan hamroh bo’lur,

Nafsni tepkil, nafsni tebkil, ey badkirdor!²