Pedagogika, innovatsiya, integratsiya

PEDAGOGIKA FANINING TUZILISHI VA UNING 
BOSHQA FANLAR BILAN  BOG‘LIQLIGI
Fan  va  texnikaning  tez  s u r’atlar  bilan  rivojlanishi,  turli  y o ‘nalishlarda 
bilim   hajm ining  o ‘sib  borishi  fanning  tabaqalanib,  turli  tarm oqlarga 
b o ‘linishiga sabab  boTm oqda.
Yaqin  o ‘tm ishda  falsafadan  ajralib  chiqqan  pedagogika  fanida  ham 
k o ‘pgina  tarm oqlarga  b o ‘linish  jarayoni  k o ‘zga  yaqqol  tashlanadi. 
Ayrim  tarm oqlar  esa  m ustaqil  fan  sifatida  shakllanadi.  M asalan,  m aktab 
pedagogikasi,  m aktabgacha tarbiya pedagogikasi. Ayrim lari  esa fan  sifatida 
endi  shakllanib kelm oqda.  Kattalar pedagogikasi,  oliy m aktab pedagogikasi 
shular jum lasidandir.  Hozirgi zam on pedagogikasi  k o ‘p tarm oqli  fan  b o ‘ lib, 
avvalo  tarbiya  ijtim oiy  hodisa  ekanligi  jihatidan  pedagogika  tarixi  bilan 
b o g ‘lanadi.  Pedagogikaning  k o ‘zi  ojiz.  aqli  zaif,  qu lo g ‘i  kar  -   jism o niy 
kam chiliklarga  ega  b o ‘lgan  bolalarni  tarbiyalash  va  ularni  hayotga 
tayyorlash  bilan  shug'ullanadigan  yana  bir  tarm o g ‘i  -   m axsus  pedagogika 
(surdopedagogika,  tiflopedagogika,  oligofreno-pedagogika)  defektologiya 
bilan  cham barchas  bog'liqdir.
Pedagogika fani tarm oqlariga predm etlarni 
0
‘qitishning qonuniyatlarini 
o ‘rganuvchi  fan  -   m etodika  ham  kiradi.  Shu  bilan  birga,  pedagogika 
fani  boshqa  fanlardan  ajralgan  holda  rivojlana  olm aydi.  Pedagogikaning 
tarbiya  sohasidagi  obyekti  o ‘sib  kelayotgan  yosh  avlod  boMganligi  uchun 
pedagogika  insonni  o ‘rganuvchi  fanlar bilan  bogMiqdir.
Inson  biologik  evolutsiyaning  m ahsuli  sifatida  biologiya  fanlarining 
o ‘rganadigan  obyekti  hisoblanadi.  Shuning  uchun  bu  fanlar  pedagoglar 
o ‘rganishi  lozim  b o ‘lgan  fanlar qatorida  o 'q u v   rejalariga  kiritilgan.
P edagogika  fanining  m etodologik  asosini  falsafa  tashkil  etadi.  Chunki 
tarbiyaning  m aqsadi  ilmiy  dunyoqarashni  shakllantirish;  jam o a  va  shaxs 
m uam m olari  va  shu  kabilar  ikki  fanni  birlashtiradi.  Iqtisodiy  va,  xususan, 
uning  bir  b o ‘lagi  b o ‘lgan  xalq  ta ’limi  iqtisodi  pedagogika  bilan  b o g ‘lanib 
ketadi.  C hunki  iqtisodchilarning  olib  borgan  tadqiqotlari  natijasiga  k o ‘ra, 
ishlab  chiqarishning  yuksak  sam aradorligi  um um iy  ta ’lim ning  yuqori 
darajada  rivojlanganligiga  b o g ‘liq  ekan.
Pedagogika  bola  tarbiyasida  uning  yosh  v a  individual  (psixologik) 
xususiyatlarini  hisobga  olib  boradi.  Shu  bois  pedagogika  uchun  pedagogik 
psixologiyariing  bola  xususiyatlari,  ularda  o ‘tadigan  psixik jarayonlarning 
qonuniyatlari  haqidagi  m aTum otlar  m uhim dir.  Shunga  k o ‘ra,  pedagogika­
ning  psixologiya  fani  bilan  b o g ‘liqligi  a n ’anaviy  tus  olgan.  K eyingi 
vaqtlarda  pedagogikaning  kibernetika  (m uhim   dinam ik  tizim larni  boshqa- 
rishni  o ‘rganadigan  fan)  bilan  b o g ‘lanishi  k o ‘zga  tashlanm oqda.  Bu  holni

---

kibernetikaning  um um iy  g ‘oyalaridan  ta ’limda  foydalanish  tajribalarini 
dasturlashtirilgan  ta ’lim  m isolida  k o ‘rish  m um kin.  P edagogika  fani 
taraqqiyoti  pedagogika fanlari tizim ini vujudga keltirdi.  Bular:
U m um iy  pedagogika,  M axsus  pedagogika,  M etodika,  Pedagogika 
tarixi,  O liy  t a ’lim  pedagogikasi,  Qiyosiy  pedagogika,  Ijtim oiy  pedagogika, 
Harbiy  pedagogika.
P edagogikaning boshqa fanlar bilan bog‘lanish tizim ida etnografiya, xalq 
pedagogikasi  kabilar  alohida  o ‘rin  tutadi.  Pedagogika  boshqa  oraliq  fanlar 
m a’lum otlaridan  tayyor  holda  foydalanm aydi.  Bu  m a ’lum otlar  pedagogik 
nuqtayi  nazardan tanlovdan o ‘tgandan keyin m aqsadga m uvofiqlashtirilgan 
holda am alda jo riy  etiladi.