Pedagogika, innovatsiya, integratsiya


VII  BOB.  INNOVATSION  PEDAGOGIKA



Download 7,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet67/320
Sana30.12.2021
Hajmi7,45 Mb.
#90075
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   320
Bog'liq
Boshlang`ich ta`limda pedagogika innovatsiya integratsiya o`quv qollanma

VII  BOB.  INNOVATSION  PEDAGOGIKA
7 - 1 1 6
97


Innovatsiyalar  dolzarb  m uhim   aham iyatga  ega  b o ‘lib,  bir  tizim da 
shakllangan  yangicha  yondashuvlardir.  U lar  tash abb uslar  va  yangiliklar 
asosida  tu g ‘ilib,  ta ’lim  m azm unini  rivojlantirish  uchun  istiqbolli  b o ‘ladi, 
shuningdek,  um um an  ta ’lim  tizim i  rivojiga  ijobiy  ta ’sir  k o ‘rsatadi. 
Innovatsiya  -   m a ’lum  bir  faoliyat  m aydonidagi  yoki  ishlab  chiqarishdagi 
texnologiya,  shakl  va  m etodlar,  m uam m oni  yechish  uchun  yangicha 
yondashuv  yoki  yangi  texnologik  jarayon ni  q o ‘llash  m uvaffaqiyatga 
erishishga olib  kelishi  m a ’lum  b o ‘lgan  oxirgi natijadir.
B ugun  ta ’lim  tizim idagi  innovatsiyalarni  quyidagicha  tasniflash 
m a ’qullanm oqda:
•  Faoliyat y o ‘nalishiga qarab (pedagogik jaray on dag i,  boshqaruvdagi).
•  K iritilgan  o ‘zgarishlarning  tavsifiga  k o ‘ra  (radikal,  m odifikatsiya- 
langan,  kom binatsiyalangan).
•  0 ‘zgarishlar k o ‘lam iga k o ‘ra (lokal,  m odulli,  tizim li).
• Kelib chiqish m anbayiga k o ‘ra (shu jam o a uchun ichki yoki tashqaridan 
olingan).
Innovatsiyaning m aqsadi -  sarflangan m ablag‘ yoki kuchdan eng yuqori 
natija  olishdan  iborat.  B oshqa  turli-tum an  o ‘z-o ‘zidan  paydo  b o ‘ladigan 
yangiliklardan  farqli  o ‘laroq,  innovatsiya  boshqariluvchi  va  nazorat 
qilinuvchi  o ‘zgarishlar m exanizm ini  tashkil  etadi.
Ta’lim  tizim idagi  har  qanday  yangilik  innovatsiya  b o ‘la  olm aydi.  Shu 
sababli  «novatsiya»  va  «innovatsiya»  tushunchalari  o ‘rtasidagi  asosiy 
farqlarni  k o 'rsa tib   o ‘tish  zarur.  B uning  uchun  islohot  faoliyatining  aniq 
shakli,  m azm uni  va  k o ‘lami  asos  b o ‘lib  xizm at  qiladi.  A gar  faoliyat  qisqa 
m uddatli  b o ‘lsa  va  yaxlit  tizim   xususiyatiga  ega  boMmasa,  o ‘z  oldiga 
m uayyan  tizim dagi  faqat  b a ’zi  elem entlarini  o ‘zgartirishni  vazifa  qilib 
q o ‘ygan  b o ‘lsa,  u  holda  biz  novatsiya  bilan  m uloqot  qilayotgan  boMamiz. 
A gar faoliyat  m a’lum  konseptual yon dashuv asosida am alga oshirilayotgan 
b o ‘lsa  va  uning  natijasi  o ‘sha  tizim   rivojlanishiga  yoki  uning  prinsipial 
o ‘zgarishiga olib kelsagina  innovatsiya deya olam iz.
H ar  ikkala  tushunch a  m ezonlari  quyidagicha:  novatsiya  am aldagi 
nazariya doirasida am alga oshiriladi, k o ‘lam va vaqt b o ‘yicha chegaralanadi, 
m etodlar  yangilanadi  va  natijasi  avvalgi  tizim ni  takom illashtiradi. 
Innovatsiya  esa  tizim li,  yaxlit  va  davom li  b o4adi,  m a ’lum  am aliyotda 
yangi  faoliyat  tizim ini  loyihalaydi,  am aliyot  subyektlari  pozitsiyalarini 
to ‘la  yangilaydi.  B unda  faoliyatning  yangi  y o ‘nalishlari  ochiladi,  yangi 
texnologiyalar  yaratiladi,  faoliyatning  yangi  sifat  natijalariga  erishiladi, 
natijada  am aliyotning o ‘zi  ham  yangilanadi.
Innovatsiyaning  am aliyotga  kiritilishi  innovatsion jaray o n lard a  am alga 
oshiriladi.  Innovatsion jara y o n   deb  innovatsion  o ‘zgarishlarga tayyorgarlik 
k o ‘rish va uni  am alga  oshirish jara y o n ig a aytiladi.
98


«Innovatsion  faoliyat  -   bu  yangi  ijtim oiy  talablar  bilan  a n ’anaviy 
m e’yorlarning  m os  kelm asligi  yoxud  am aliyotning  yangi  shakllanayotgan 
m e ’yorining  m avjud  m e’yor  bilan  to ‘qnashuvi  natijasida  vujudga  kelgan, 
m ajm uali m uam m olarni yechishga qaratilgan faoliyatdir», -  deb t a ’kidlaydi 
V.I.Slobadchikov.  Innovatsion  faoliyat  am aliy  nazariyaning  m uhim   qism i 
b o ‘lib,  ijtim oiy-m adaniy  obyekt  sifatlarini yaxshilashga  qaratilgan  ijtimoiy 
subyektlarning harakat tizimidir, u m a’lum  doiradagi m uam m olarni yechish 
qobiliyatigina  em as,  balki  har  qanday  vaziyatdagi  m uam m olarni  yechish 
uchun  m otivatsion  tayyorgarlikka  ega  boMishdir.  0 ‘qituvchi  innovatsion 
faoliyatining  m arkaziy  m asalasi  o ‘quv jarayonini  sam arali  tashkil  etishdan 
iborat.
0 ‘tgan  asrning  70-yillari  oxirlarida  A .M .A rseneva,  K.N.Volkov, 
M .N .Skatkin  va  o ‘zbekistonlik  pedagog-olim lardan  bir  guruhi  pedagogika 
fani va am aliyotida m uvaffaqiyatga erishish m uam m osini hal qilish borasida 
sam arali  g ‘oyalarni  ilgari  surdilar  va  ta ’lim  sam aradorligini  ta ’m inlashda 
o ‘qituvchining  ta ’lim  jarayoniga  yangiliklarni  kiritishga  tayyorgarlik 
darajasi asosiy o ‘rin egallashini asoslab berdilar.  Shunga ko ‘ra «Innovatsion 
o ‘zgarishlarni  sezish,  anglash  har  qanday  o ‘qituvchiga  xos  b o ‘laverm aydi,
-   deb  yozadi  U .N ishonaliyev,  -   bu  yerda  eng  asosiysi  o ‘qituvchining  o ‘zi 
yangilikni  sezishga  psixologik jihatdan  tayyor  b o ‘ lishidir».
Innovatsion  f a o liy a t- b u   ilmiy  izlanishlar,  ishlanm alaryaratish, tajriba- 
sinov  ishlari  olib  borish  yoki  boshqa  fan-texnika  yutuqlaridan  foydalangan 
holda  yangi  texnologik  jarayon  yoki  yangi  takom illashtirilgan  m ahsulot 
yaratish b o ‘lib,  uning progm atik xususiyati  shundaki, u g ‘oyalar m aydonida 
ham  va alohida bir subyektning harakat m aydonida ham am alga oshirilm aydi, 
balki  bu  faoliyatni  am alga  oshirish  tajribasi  kishilar  hayotida  ham m abop 
b o ‘ladigan 
holdagina 
haqiqiy 
innovatsion 
hisoblanadi. 
Innovatsion 
faoliyatning asl  m azm uni am alda yangi texnologiyaning shakllanishi  b o ‘lib, 
uning natijasi  innovatsiya  sifatida yuzaga kelgan  ixtironi  loyihaga,  loyihani 
texnologiyaga  aylantirishga y o ‘naltirilgan  faoliyatdir.
0 ‘qituvchi  innovatsion  faoliyatni  tashkil  etib,  uning  shakllanish 
bosqichlarini  quyidagicha  belgilashi  m um kin:
Birinchi bosqich -  tayyor m etodik tavsiyanom alar aniq qilib k o ‘chiriladi.
Ikkinchi bosqich -  m avjud tizim ga ayrim  yangi m oslam a (m odifikatsiya) 
lar,  m etodlar kiritiladi.
Uchinchi  bosqich -  yangi  g ‘oyani  am alga  oshirish  m azm uni,  m etodlari 
va  shakli to ‘la  ishlab  chiqiladi.
To‘rtinchi  bosqich  -   o ‘qituvchi  o ‘qitish  va  tarbiyalashning  o ‘z 
konsepsiyasini  va  m etodikasini  ishlab chiqadi.
99


0 ‘qituvchilarni 
innovatsion 
faoliyatga 
tayyorlashda 
jam oadagi 
psixologik  m uhitni,  jam o a  a ’zolarining  qanchalik  darajada  dunyo  t a ’lim 
bozoridagi yangiliklardan xabardor ekanligini  hisobga olish zarur.
P edagogika  -   ta ’lim -tarbiya  t o 'g ‘risidagi  ilm iy  bilim lar  tizim i: 
obyektivlik,  m aqsadga muvofiqlik,  m ustahkam lik,  bir-biriga zid  boMmaslik 
uning asosiy xarakteristikalaridir.  Insonning shakllanganligi, rivojlanganligi 
va  tarbiyasi  haqidagi  bilim,  uning  yuksak  darajasi,  talab ga  m uvofiqligi 
obyektivlikning yagona talabidir.
0 ‘sib kelayotgan avlod tarbiyasi ju d a jid d iy ja ra y o n  b o ‘lib, uni o ‘tkinchi 
narsalarga  bo g 'Iiq   qilib  q o 'y ish   m um kin  em as.  C hunki  uni  tashkil  etuvchi 
qoidalar inson tabiati va uning rivojlanishi haqidagi obyektiv m a ’lum otlarga 
ziddir.
M ustahkam ,  kuchli,  ta ’sirchan  tarbiya  tizim ini  faqatgina  pedagogika 
fanida  o 'rn atilg an   obyektiv  asoslar  va  am aliyotda  tasdiqlangan  qoidalar 
yordam ida  rivojlantirish  m um kin.  Bu,  albatta,  innovatsion  pedagogika 
ham da  gum anistik  (insonparvarlik)  pedagogikalar  bilan 
bog'liqdir. 
Insonparvarlik  lotincha  «hunm anus»  so 'z id a n   olingan  b o 'lib ,  «insoniy» 
degan  m a ’noni  anglatadi.  Insonparvarlik  -   inson  qadriyatlari,  erkinliklari, 
baxtga  b o 'lg a n   huquqini,  qobiliyatlarini  rivojlanishi va  nam oyon  b o ‘lishini 
tan  oladigan  qarashlar  tizimi.  G um anistik  pedagogika,  k o ‘pincha,  fanda 
innovatsiya  deb  ataladi.  B unga 
o ‘quv-tarbiyaviy  ta ’sir  etish  natijalari 
va  tizim ning  ichki  qayta  tashkil  etilishi  evaziga  erishiladi.  G um anizm   -  
insonning m a ’naviy  boyligi  va  yagona konsepsiyasidir.  Bu  konsepsiyaning 
asosiy m aqsadi  shaxs qadr-qim m atini him oya qilish,  uning  ijodiy erkinligini 
rivojlantirish,  o ‘z  qobiliyatini  nam oyon  etishdan  iborat.
Insonparvarlik  pedagogikasi  o 'z   navbatida  shaxsga  qaratilgan.  U ning 
belgilari:
-   m a ’lum otlarni  egallab  olish  va  m a ’lum   doiradagi  m ahorat  va 
k o ‘nikm alarni y uzaga keltirish ham da ularning  psixik, jism oniy,  intellektual 
(aqliy)  rivojlanishiga diqqatning  qaratilishi;
-   ijodiy,  erkin,  m ustaqil  fikrlovchi  barkam ol  shaxsni  shakllantirish 
uchun  har qanday hayotiy va o 'q u v  vaziyatlarda asosli  qarorni tanlab qabul 
qila oladigan  insonparvar fuqaroni  yetishtirish;
-   o ‘quv-tarbiya jarayonini  m uvaffaqiyatli  qayta  y o ‘naltirishga  erishish 
uchun  kerakli  tashkiliy  shart-sharoitlar  bilan  ta ’m inlash.  0 ‘quv-tarbiya 
jarayon in i insonp arvarlash tirish d aav to ritar(k o ‘r-k o‘rona)likdan v ozk ech ib , 
o 'q u v ch i  va  pedagog  o ‘rtasida  haqiqiy  insoniy  m unosabatlar  o ‘rnatish, 
shuningdek,  shaxs tarbiyasiga qaratilgan  pedagogikani tushunishdan  iborat.
Insonparvarlik  tarbiyasining 
m aqsadi  har  bir  tarbiyalanuvchining 
m unosabatlarini,  o ‘zlashtirish  faoliyatini  t o ‘la  nam oyon  etib,  haqiqiy
100


m ustaqil,  izlanuvchan, 
erkin  shaxs  qilib  yetishtirishdan  iborat.  Tarbiya 
jarayonining  insonparvarlik  darajasi,  shu jaray o n d a  shaxs  o ‘zini  nam oyon 
eta  olishi,  o ‘zidagi  ham m a  tabiiy  im koniyatlarini  ochib  berishi,  uning 
qobiliyati,  ijodiy faoliyatini  keng yoritishi  uchun  shart-sharoitlar  yaratib 
berish m aqsadga muvofiqdir.
Ta’lim ning  o ‘ziga  xos  tom oni,  u  tarbiyani  ijtim oiy  hodisa  sifatida 
shaxsning  shakllanishini  o ‘ziga  birlashtirib,  ana  shu  asoslar  yordam ida 
pedagogik jarayonni  tuzadi,  bu jarayon  turli  ta ’lim -tarbiya  konsepsiyalari, 
nazariyalari asosida  loyihalashtiriladi va ta ’lim tizim i m uassasalarida tatbiq 
etiladi.
Ta’lim  tushunchasi,  bu  um um iy  va  yaxlit  sifat  m azm unining 
b o g ‘lanishidir.
Gum anistik  pedagogika  m aktabi  o ‘quvchining  m oslashuvini  va  unga 
qulay  sharoit yaratishni talab qiladi.
Insonparvarlik  m aktabi  am aliy  innovatsion  faoliyatning  aniq  shakl  va 
uslubiarini  ishlab  chiqqan.  Q uyida  ulardan  b a ’zilari  keltirilgan:
-  o ‘quv-tarbiya faoliyatini  differensiallash;
-   o ‘quv-ta’lim  jarayonlarini 
har  xil 
shaxs 
faoliyatiga 
qarab 
muvofiqlashtirish;
-   har  bir  tarbiyalanuvchi  qobiliyati  va  qiziqishini  rivojlantirish  uchun 
kerakli  sharoitlarni yaratib berish;
-  o ‘quv-tarbiya  faoliyatiga  psixologik  qulaylik yaratish;
-  o ‘quvchiga va uning  kuchi  ham da  im koniyatlariga  ishonish;
-  o ‘quvchini  qanday  b o ‘lsa  shunday  qabul  qilish;
- t a ’lim-tarbiya  ishlari  m uvaffaqiyatini  ta ’m inlash;
-  m aktabning  m aqsadli y o ‘nalishini  o'zlashtirish;
-  har bir o'q uvchi  rivojlanish  darajasining asoslanishi;
-  o ‘qituvchm ing  shaxsiy  ichki y o ‘l-yo‘riqlariga qayta y o ‘naltirish;
-  insonparvarlik ta ’limini  kuchaytirish.

Download 7,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   320




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish