“Педагогика” фанини ўқитиш бўйича ўқув-услубий мажмуа

8. Аномал болалар ёшини инобатга олиш тамойили муайян гуруҳ ёки синфга маълум ёшдаги болалар қабул қилинишини ифодалайди. Турли ёшдаги ривожланишида нуқсонлар бўлган болаларни текшириш ва махсус ёрдам кўрсатиш малакали мутахассислар томонидан амалга оширилади.
Аномал болаларнинг ёши, нуқсонларининг турлари, даражаси психологик-педагогик текшириш асосида аниқланади. Бундай текширишлар қуйидаги методлар ёрдамида ташкил этилади:

1. 
   Суҳбат методи. Суҳбат шахс билан алоқа ўрнатиш воситаси бўлиб, аномал бола шахси, ҳиссий-иродавий сифатлари, хулқи, ривожланишидаги нуқсонларнинг сабабларига оид маълумотларни тўплашга имкон беради. Агарда боланинг нутқида, эшитишида нуқсони бўлса ёки ижтимоий муносабатга қийин киришса суҳбат уюштириш тавсия этилмайди. Бундай ҳолатда бола қизиқадиган кўргазмали материалдан фойдаланиш тўғридир.
   
2. 
   Кузатиш методи. Кузатиш боланинг маслаҳатга келишидан аввал бошланиб, яхлит текширишларни ўтказиш жараёнида давом эттирилади. Кузатиш ҳар доим аниқ мақсад асосида ўтказилади. Болани ўйин фаолиятини ташкил этиш жараёнида кузатиш алоҳида аҳамиятга эга. Баъзи ҳолларда ўйинчоқлар ёрдамида махсус текширишлар ўтказилади.
   
3. 
   Расмларини ўрганиш методи. Расмлар болани ўрганишда муҳим восита ҳисобланади. Болада педагог томонидан тавсия этилган расмлар хавотир уйғотса, унга эркин расм чизиш таклиф этилади. Боланинг мавзу танлай олиши, тасвирлаш хусусиятлари, расм чизиш жараёни якуний ташҳис учун муҳим маълумот ҳисобланади. Ақли заиф болалар одатда мавзуни танлашга қийналадилар, улар сюжетлар яратмай, предметларни алоҳида тасвирлашга ҳаракат қиладилар.
   
4. 
   Психологик тадқиқотлар методи махсус ўрганилиши талаб этилаётган руҳий жараённинг содир этадиган вазиятларни яратишга ёрдам беради. Тажриба методикалари ёрдамида у ёки бу ҳолат сабаблари, механизмлари тўғрисида маълумот олиш мумкин.
   
5. 
   Тест методи болаларни психодиагностик текширишда қўлланилади. Д.Векслер томонидан асосланган мослаштирилган тест оммавийлашган бўлиб, ундан фойдаланиш индивидуал-психологик текширишларни ўтказишда бола ҳақида қўшимча маълумотларни олишга имкон беради.