Pedagogika 018, 1-son Bosh muharrir

E-mail: 
[e-mail]
 
*
Raximov Ikrom Komiljonovich, Nizomiy nomidagi TDPU fizika-matematika fakulteti о‘quv 
ishlari bо‘yicha dekan muovini. E-mail: 
[e-mail]
 
 
M. Madirimov
*
 
I.Rahimov
*
 

---

PEDAGOGIKA 2018, 5-son
 
49 
 
Rayhon Beruniy (973-1048), Abu Ali ibn Sino (980-1037), Maxmud ibn 
Muhammad ibn Umar al-Chag‘miniy (vaf. 1221) kabi buyuk allomalarimizning
har biri о‘z ijodi, buyuk kashfiyotlari bilan О‘rta Osiyoda fan va madaniyatni 
yuksak chо‘qqilarga kо‘targan va jahon sivilizatsiyasi taraqqiyotiga salmoqli 
hissa qо‘shgan buyuk fan sohiblaridir. Ularning aql-zakovati, tafakkur dunyosi 
va yuksak ilmiy salohiyatining mahsuli bо‘lgan bebaho asarlari-yu buyuk 
kashfiyotlari ming yillar osha nafaqat bizning diyorimiz, balki jahon ahlining 
qudratli ma’naviy mulki sifatida ham ardoqlanmoqda. Mustaqilligimizning 
dastlabki yillaridan e’tiboran bu buyuk zotlar ilm-fan rivojidagi yuksak 
maqomlariga yarasha munosib hurmat-e’tibor topmoqda. Ularning ibratli 
hayot yо‘llari va boy ilmiy-ma’naviy meroslarini har tomonlama chuqur 
о‘rganib, keng xalq ommasiga yetkazish davlatimiz siyosatining ustuvor 
yо‘nalishlaridan biriga aylandi. 2014-yil 15-16-may kunlari Samarqand shahrida 
bо‘lib о‘tgan “О‘rta asrlar sharq allomalari va mutafakkirlarining tarixiy merosi, 
uning zamonaviy sivilizatsiya rivojidagi roli va ahamiyati” mavzusidagi nufuzli 
xalqaro konferensiya bu yо‘nalishda amalga oshirilgan tom ma’nodagi ulug‘vor 
ishlardan biri bо‘ldi
1
. 
Muhammad al-Xorazmiy ana shu buyuk allomalarning peshqadami va 
yо‘lboshchisi edi. О‘zbek diyoridan, aynan Xorazmdan ilk bor yetishib chiqqan 
olim Bag‘doddagi “Ma’mun akademiyasi”ning tashkilotchisi, uning yetakchi 
rahbari, fanning turli sohalarida, ayniqsa, matematika, astronomiya, geografiya, 
tarix va boshqa sohalarda bebaho ilmiy meros qoldirgan buyuk siymolardan biri 
edi. Al-Xorazmiy jahon ilmiy jamoatchiligi tomonidan hozirgi zamon algebrasi, 
geometriya, astronomiya va geografiya fanlarining otasi deb e’tirof qilingan 
qomusiy ilm sohibidir. 
Al-Xorazmiy ijodiy faoliyati Movarounnahr, xususan, Xorazmning 
islomgacha bо‘lgan о‘ziga xos madaniyatiga, shuningdek, qо‘shni Hindiston va 
yaqin Sharq, Ellin davlatlarida ilmiy tafakkur erishgan beqiyos yutuqlarga 
asoslanadi.
Xorazmda miloddan avvalgi birinchi ming yillikdayoq ilmiy tafakkurning 
rivoj topgani ma’lum. Zardushtiylik kitobi “Avesto”da antik Xorazmda falakiyot, 
matematika, geometriya, tabobat, adabiyot va boshqa ilmlarning taraqqiy 
etgani qayd etilgan. Beruniyning “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar” 
1
Уватов У. Буюк юрт алломалари. – Тошкент: Ўзбекистон НМИУ, 2016.

---