Pedagogika 017, 3-son Bosh muharrir

PEDAGOGIKA 
2017, 3-son
 
 
36 
bog‘lanish mavjud
1
. Mazkur muammoning jamiyat taraqqiyotida muhim о‘rin 
tutishini sо‘nggi yillarda Germaniya va boshqa Yevropa mamlakatlarida ushbu 
sohaga bо‘lgan qiziqishning ortib borayotganligi misolida ham yaqqol kuzatish 
mumkin
2
. Jinsga asoslangan ta’lim-tarbiya о‘quvchini kelajakdagi hayotga 
tayyorlashda har tomonlama ta’sir kо‘rsatadigan ta’limiy-tarbiyaviy, ma’rifiy 
vositalar yig‘indisidir. 
О‘quv-biluv jarayonida gender farqlar va о‘ziga xosliklarni hisobga olish
pedagogik hodisa sifatida e’tirof etilmoqda. “Gender” atamasi 1968-yilda 
amerikalik psixolog olim Stoller tomonidan ilmiy iste’molga kiritilgan bо‘lib, 
“jins” ma’nosini bildiradi
3
. Jinsiy munosabatlar ilgari ham psixologiyada faol 
о‘rganilgan bо‘lsa-da, yangi atamaning paydo bо‘lishi ijtimoiy fanlarda yangi 
oqimlarni yuzaga keltirdi. “Gender tarixi”, “Gender psixologiyasi”, “Falsafaning 
gender tomonlari”, “Gender antropologiyasi”, “Gender sotsiologiyasi”, 
keyinchalik esa “Gender pedagogikasi” kabi fan tarmoqlari shakllandi. “Gender” 
tushunchasi, avvalo, erkak va ayol, о‘g‘il va qiz bolalar munosabatlarining 
ijtimoiy-psixologik hamda pedagogik tomonlarini qamrab oladi. Mazkur 
tushuncha yangi ijtimoiy qarashlar va madaniyatga bog‘liqdir. Pedagogikada 
bunday yondashuvning qaror topishi о‘g‘il va qiz bolalarga istiqbolda 
mikrosotsiumda ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy-axloqiy jihatdan о‘zligini namoyon 
qilish imkonini beradigan kо‘nikma va malakalarni shakllantirishdan iboratdir. 
Qadimgi madaniyat va xotin-qizlarga ularni an’anaviy ravishda ona va ayol 
deb qarash amaliyoti barcha darajalarda ustunlik qila boshladi. Hozirda 
aholining huquqiy madaniyati darajasi ortib bormoqda
4
. Xotin-qizlarni tom 
ma’noda yangi, demokratik tamoyillarga asoslangan fuqarolik jamiyatining teng 
huquqli bunyodkoriga aylantirish yо‘lida insoniyat ma’naviyat xazinasiga 
tayanadi. Pedagogika fanida erishilayotgan eng muhim yutuqlardan biri gender 
tenglik va farqlar asosida ta’lim berish imkoniyatlarining ochilayotganligidir. Bu 
hodisa ta’limni gumanitarlashtirish nuqtayi nazaridan ham alohida qimmatga 
ega. 
Gender nazariyasi erkaklar va xotin-qizlarga xos xususiyatlarni farqlash 
masalasiga turli nuqtayi nazardan yondashadi. Jinslar о‘rtasidagi asosiy farqlar 
erkak va ayolning ijtimoiy о‘ziga xosligida namoyon bо‘ladi. Ushbu farqlar 
1
Доклад по целям развития тысячелетия. – Ташкент: Представительство ООН в 
Узбекистане, 2006. [e-mail] 
2
Доклад по целям развития тысячелетия. – Ташкент: Представительство ООН в 
Узбекистане, 2006. [e-mail]
3