Pedagogika 017, 3-son Bosh muharrir

Каримов И. А.
Юксак маънавият – енгилмас куч. – Тошкент: Маънавият, 2008. – Б. 32. 
2
Алишер Навоий. 
Хазойин ул-маъоний. Фавойид ул-кибар. – Тошкент: Фан, 1990. 6-жилд. 
– Б. 87. 
3
Алишер Навоий.
Хазойин ул-маъоний. Бадоеъ ул-васат.– Тошкент: Фан, 1990. 5-жилд.
– Б. 25. 
4
Алишер Навоий.
Наводир ун-ниҳоя.– Тошкент: Фан, 1987. 2-жилд. – Б. 20. 
5
Алишер Навоий.
Хазойин ул-маъоний. Ғаройиб ус-сиғар.– Тошкент: Фан, 1988. 3-жилд.
– Б. 19.

---

PEDAGOGIKA 
2017, 3-son
 
 
89 
Haqiqiy oshiq agar yor kо‘ngli istaydigan bо‘lsa, “yuz ming jonni har dam 
nisor” etish darajasiga kо‘tarilmog‘i shart. 
Oddiy insonlarda olam hodisalariga bо‘lgan muhabbatning о‘sib, kamolga 
yetishi natijasida ilohiy muhabbat paydo bо‘ladi, ammo bu yerda har qanday 
odam va har qanday hodisa tushunilavermaydi. Odam munosib kishilarga mehr 
qо‘yishi, olam hodisalarining esa о‘z kamolotiga hissa bо‘lib qо‘shiladiganlariga 
mehr kо‘rsatishi kerak. Bir sо‘z bilan aytganda, chinakam ishq insondagi insoniy 
fazilatlarning ham barkamollashuvi uchun omil bо‘ladi.
Ishq insonga kuch, qudrat, о‘ziga ishonchni paydo qiladi: 
Ishq vodiysi ajab vodiy erurkim, har mо‘r 
Anda sherafkanu har pashsha erur pilafkan
1
. 
Chun keraktur pok kо‘z manzuri bо‘lmoq pok yuz, 
To yuzung bor, о‘zga yuz kо‘rmoq emas imkon kо‘zum
2
.
Navoiy ishqni uch qismga bо‘ladi: avom ishqi, xoslar ishqi, siddiqlar ishqi. 
Avom ishqi deganda oddiy insonning oddiy insonga bо‘lgan muhabbati 
tushuniladi. “Bu qismning biyik(ulug‘)rak martabasi shar’iy nikohdur... va 
pastrak martabasida parishonliq (parokandalik, betartiblik, fikri xayoli bir joyda 
bо‘lmaslik) va mushavvashliqlar (tashvishlanish, betoqat bо‘lish, parishonlik) va 
besomonliq (gangigan, faromush bо‘lib qolgan) va noxushluqlareki, zikri tarki 
adabdur va bayoni behijobliqqa (hayosizlikka, bepardalikka) sabab”
3
.
Xoslar ishqi “pok kо‘zni pok nazar bila pok yuzga solmoqdur, pok kо‘ngul 
ul pok yuz oshubi (hayajoni)din qо‘zg‘olmoq va bu pok mazhar (namuna, 
nishona) vositasi bila oshiqi pokboz (sadoqatli, halol, chin oshiq) mahbubi 
haqiqiy jamolidin bahra olmoq”dir
4
. Bunday ishq ta’rifi Xusrav Dehlaviy, Shayx 
Iroqiy, Xoja Hofiz Sheroziy, Abdurahmon Jomiylarning she’rlarida tо‘la 
mujassamlashgan. Bundagi asosiy mohiyat “ma’shuq husnu jamolining 
benihoyatlig‘i va nozu istig‘nosining behaddu g‘oyatlig‘i”
5
, shuningdek, “oshiq 
dardu shavqining farovonlig‘i va ajzu niyoz (ojizlik, yolborish, iltijo) va sо‘zu 
gudozi (dard, alam, iztirob, g‘am-u g‘ussa, о‘rtanish)ning bepoyonlig‘i”ni ifoda 
etishda namoyon bо‘ladi.
1