PEDAGOGIKA 2017, 3-son 53 o‘rtacha ustunligi shaxs rivojining ma’lum bir darajadagi imkoniyatlarning
mavjudligidan darak beradigan holat tarzida qabul qilinishi mumkin
1
. Demak,
ikkinchi va uchinchi guruh sinaluvchilari shaxs bo‘lib rivojlanishning ma’lum bir
imkoniyatlariga ega ekan deb aytish mumkin. Birinchi guruh sinaluvchilari uchun
ushbu ko‘rsatkich o‘z oldiga nisbatan quyi darajadagi maqsadlarni qo‘yish
chegarasiga yaqinlashgan. Bu esa hayotni soddaroq anglashi hamda intilishning
past darajada ekanligidan dalolat beradi.
O‘tkazilgan tadqiqotlar natijasida quyidagicha xulosa qilish mumkin:
birinchi guruh sinaluvchilari fatalistik turdagi strategiyada qolishdi.
Ularda qadriyatlar komponenti defitsitar xarakterga ega bo‘lgan qadriyatlar
bilan ifodalab berilgan. Mazkur strategiya vakillari hayotni umumiy anglashning
pastligi, subyektning hayotdagi maqsadlarining shakllanmaganligi bilan
izohlanadi. Hayot strategiyasining ushbu turiga kiritilgan sinaluvchilar “hayotni
ongli nazorat qilib bo‘lmaydi, hayotdagi voqea-hodisalar tashqi omillar ta’siriga
bog‘liq” degan xulosalarga kelishgan va o‘z hayotida ro‘y beradigan hodisalarni
nazorat qilish qobiliyatiga ega emasliklari bilan ajralib turadi. Ushbu o‘quvchilar
o‘z hayotida ro‘y bergan voqea va hodisalarga javobgarlikni atrof-muhit ta’siriga
ag‘darishga moyil bo‘lishadi.
ikkinchi guruh sinaluvchilari konformist
turdagi hayotiy strategiyaga
amal qilishadi. Ushbu o‘quvchilar kelajak hayotlarini hayotdagi maqsadlariga
moslab rejalashtirishga qodir bo‘lib, umuman olganda, hayotdan mamnun,
hayotda bosib o‘tgan yo‘llarini ijobiy baholashga moyil ekanliklari ma’lum
bo‘ladi. Qadriyatlar komponenti ijtimoiylashuv qadriyatlari bilan ifoda etilgan.
uchinchi guruh sinaluvchilari maqsadga intilish tipidagi hayotiy
strategiyaga itoat etishlari ma’lum bo‘ldi. Hayot strategiyasining mazkur turi
hayotni anglash va undan mamnun bo‘lish, yashab o‘tgan, hozirgi va kelajakdagi
hayotni mahsuldor deb bilishning yuqori ko‘rsatkichlari bilan xarakterlanadi.
Ushbu strategiya vakillari o‘z hayotini ongli ravishda rejalashtirish, hayotda aniq
maqsad va vazifalarning bo‘lishi, shuningdek, o‘z maqsadiga erishish yo‘lida har
qanday qiyinchilik va noqulayliklarni yengib o‘tishga tayyor ekanliklari bilan
ajralib turishadi. Ushbu toifadagi o‘quvchilar uchun hayot haqida aniq
yaxlitlikdagi tasavvurlar, o‘z hayotidagi voqea-hodisalarni nazorat qila olish va
ularga javob bera olish qobiliyatlari bilan ajralib turadi.
1