Pedagogika 015, 6-son Muassis: Nizomiy nomidagi Toshkent

Kognitiv strategiya (xulosalash): 
- lingvistik xususiyatlar
yordamida xulosaga kelish.
Talaba manbaani 
tinglayotganda notanish sо‘zlarning ma’nolarini kontekstdan kelib chiqib taxmin 
qiladi; 
- tovushlar yordamida xulosaga kelish. 
Talabalar ma’lumotni tinglash 
jarayonida gapiruvchining ovoz tonidan matnda nima haqida gap borayotganini 
yoki qanday tarzda aytilganligini taxmin qilib xulosaga kelishga harakat qiladi; 
- paralingvistik xususiyatlar yordamida xulosaga kelish
. Bu strategiya 
kо‘proq video-lavha yoki film kо‘rayotganda ma’lumotni ishtirokchilar xatti-
harakatidan tushunib olishga yordam beradi; 
- ekstralingvistik xususiyatlar yordamida xulosaga kelish. 
Bu strategiyani 
qо‘llashga quyidagi misolni keltirish mumkin: о‘qituvchi talabalar e’tiborini 
yо‘naltirgan holda tinglashdan oldin savollar bilan murojaat qiladi, talabalar esa 
shu orqali tinglash paytida nimaga diqqat qaratishlari kerakligini bilib oladi. 
Kognitiv strategiya, batafsillik (e-laboration): 
- shaxsiy batafsillik. 
О‘qituvchilar talabalarning о‘z shaxsiy faoliyati, 
tajribalari haqida suhbatlashish va undan tinglanilayotgan ma’lumotni 
tushunishda foydalanishga yо‘naltiradi; 
 
- dunyoviy batafsillik. 
Talabalar о‘zlarining dunyoviy bilimlaridan tinglab 
tushunish mashqlarini bajarayotganida foydalanadi;
 
- akademik batafsillik. 
Talabalar о‘zlarining maxsus fanlardan egallagan 
bilimlarini tatbiq qilib tinglab tushunish vazifasini bajaradi;
 

---

PEDAGOGIKA
2015, 6-son
 
 
97 
- savollar sо‘rash batafsilligi.
Talabalar mavzu haqida nimalar bilishi yoki 
bilmasligiga qarab ma’lumotni saralab chiqadi;
 
- tarjima qilish. 
Talabalar ma’lumotni ona tilidan о‘rganilayotgan tilga 
yoki о‘rganilayotgan tildan ona tiliga tarjima qilishga harakat qiladi.
 
Xulosa shuki, til о‘rganishda tinglab tushunish kо‘nikmalarini 
rivojlantirish strategiyalaridan muntazam, maqsadli ravishda foydalanilsa, 
samarali natijalarga erishiladi. Tinglab tushunish kо‘nikmalarini rivojlantirishda 
strategiyalarning о‘rni beqiyosdir.