Pedagogika 015, 6-son Muassis: Nizomiy nomidagi Toshkent

PEDAGOGIKA
2015, 6-son
 
 
47 
yoyilishida Simone de Bovuar va Keyt Millett tadqiqotlari muhim о‘rin tutdi. 
Simone de Bovuarning “Ikkinchi jins” (1949) kitobida ifodalangan g‘oyalar 
zamonaviy gender nazariyasiga asos bо‘lib xizmat qildi.
YUNESKOning 1998-yil 9-oktabrdagi anjumanida, oliy ta’lim tizimining 
maqsadi – zо‘ravonlik va zulmdan xoli bо‘lgan jamiyatni barpo etish ekanligi 
e’tirof etildi. Bu maqsadni amalga oshirish uchun yangi pedagogik 
texnologiyalar va zamonaviy usullarni qо‘llagan holda о‘quv dasturlarini qayta 
ishlab chiqish zarurligi qayd etilgan. Yangidan ishlab chiqilgan о‘quv 
dasturlarida erkak va ayollar tengligi, qolaversa, barcha fanlarning gender 
omillari hisobga olingan. Jahon amaliyotiga asoslangan mazkur dastlabki 
urinishlar BMT “Taraqqiyot” dasturi, YUNESKO, “Ochiq jamiyat”, “Kо‘mak” 
jamg‘armasi instituti tomonidan qо‘llab-quvvatlangan edi. Natijada gender 
tadqiqotlari kursi MDU, Xarkov universiteti va MDH davlatlarining qator oliy 
о‘quv yurtlari dasturlariga joriy etildi. 
BMT Bosh Assambleyasining 2000-yildagi “Xotin-qizlar – 2000: Gender 
tenglik, taraqqiyot va tinchlik” mavzusidagi maxsus sessiyasi materiallari, Jahon 
banki tomonidan tayyorlangan tadqiqotlar shuni kо‘rsatmoqdaki, iqtisodiy 
rivojlanish bilan gender tenglik о‘rtasida uzviy bog‘lanish mavjud. Mazkur 
muammoning jamiyat taraqqiyotida muhim о‘rin tutishini sо‘nggi yillarda 
Germaniya va boshqa Yevropa mamlakatlarida ushbu sohaga bо‘lgan 
qiziqishning ortib borayotganligi misolida ham yaqqol kuzatish mumkin.
О‘zbekistonning ba’zi oliy ta’lim muassasalarida 2001-yildan boshlab, 
tashabbuskor о‘qituvchilar tomonidan maxsus kurslar shaklida gender 
tadqiqotlarining u yoki bu jihatlarini yorituvchi ma’ruzalar о‘qilmoqda. Bu 
boradagi tajribalar talabalarning gender tadqiqotlariga qiziqishi kuchli ekanligini 
kо‘rsatdi. Respublikamiz oliy ta’lim muassasalarida gender tadqiqotlarining 
о‘rganilishi bо‘lg‘usi mutaxassislar tafakkurining dunyodagi eng yangi tahliliy 
yutuqlar asosida shakllanishigagina emas, balki mazkur sohaning О‘zbekiston 
ilm-fanida yanada rivojlanishiga yordam berishi, shubhasiz. 
Gender farqlar hamda о‘xshashliklar ta’lim jarayonida qiz va о‘g‘il bolalar 
о‘quv faoliyatidagi о‘xshashlik va farqlarni hisobga olishga asoslanadi. Bu esa, 
о‘z navbatida, о‘quv jarayoni samaradorligini ta’minlashga yordam beradi. U 
yoki bu jinsga mansublik о‘quvchi shaxsining imkoniyatlarini belgilaydi. Qiz va 
о‘g‘il bolalar orasidagi gender farqlar va о‘xshashliklarni hisobga olishga 
qaratilgan tadqiqotlar amalda gender pedagogikasi hamda psixologiyasida bir 
qadar keng kо‘lamda amalga oshirilmoqda. Bu, ayniqsa, jinsiy tarbiya hamda bu 

---