Pedagogika 015, 6-son Muassis: Nizomiy nomidagi Toshkent

PEDAGOGIKA
2015, 6-son
 
 
50 
umumbashariy qadriyatlar ustuvorligining ta’minlanishi, inson, jamiyat va atrof-
muhit о‘zaro munosabatlarining uyg‘unlashuvi” nazarda tutilgan
1
.
Gender muammosi faylasuf, jamiyatshunos, antropolog, tilshunos, 
adabiyotshunos, psixolog hamda pedagoglarning e’tiborini о‘ziga jalb qilmoqda. 
Genderning psixologik jihatlari taniqli ruhshunoslar: Z. Freyd, T. Parsons,
R. Stoller, Sh. Bern, A. Bandura, Simona de Beuvar, A. Klima, S. Kon,
A. Usmanova, I. S. Kletsina, E. G‘oziyev, O. Abdusattorova, X. R. Haydarova; 
sotsiologiyaga oid qirralari: E. Goffman, A. Kolstkorova, A. Zdravomislova,
R. Xof, A. A. Tyomkina, G. K. Zaysev va A. G. Zaysev, G. B. Urazaliyeva; 
falsafaga oid tomonlari: Voronina, D. Zimmerman, S. G. Ayvazovalar, Keyt 
Uest, I. Jerebkina; antropologiya bilan bog‘liq jihatlari: Y. R. Yarskaya-
Smirnova, pedagogikaga oid ayrim qirralari: L. Shustova, P. Repkina,
R. Safarova, G. Akramovaning ishlarida yoritilgan. Ta’lim tizimi jamiyatda 
nafaqat texnologik va ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot omili, balki ma’naviy va 
iqtisodiy rivojlanishning muhim strategik vositasi sifatida alohida ahamiyat kasb 
etadi. Shu bois mustaqil mamlakatimizda ta’lim sohasiga yil sayin katta e’tibor 
qaratilmoqda. Mazkur vazifa ta’lim tizimining barcha bosqichlari: maktabgacha 
ta’lim muassasalaridan tortib oliy ta’limning yuqori bosqichlarigacha bо‘lgan 
bо‘g‘inlar zimmasiga yuklatilgan. Genderni belgilashga nisbatan mavjud 
yondashuvlar va nuqtayi nazarlarning xilma-xilligiga qaramay, ikkita 
konsepsiyani ajratib kо‘rsatish mumkin: 
1) genderning ijtimoiy tuzilishi nazariyasi; 
2) gender tizimi nazariyasi. 
Genderga ijtimoiy jihatdan bо‘lgan yondashuv quyidagilardan iborat 
bо‘ladi: biologik nuqtayi nazardan jins muayyan jamiyatda qaror topgan jinsga 
xos bо‘lgan vazifalar va о‘g‘il hamda qiz bolalarning о‘ziga xos xatti-harakatlari, 
о‘zaro hamkorligining ijtimoiy me’yorlari bilan bog‘liq bо‘lgan turli-tuman 
kо‘rinishlari. О‘g‘il va qiz bolalarning о‘zaro hamkorligi tushunchasi R. Xof 
tomonidan kiritilgan bо‘lib, о‘g‘il va qiz bolalarning ma’naviy-madaniy 
qiyofalarini ifodalaydi. Ushbu yondashuvga muvofiq ravishda gender muayyan 
jamiyatda qaror topgan ijtimoiy munosabatlarning о‘lchovi sifatida namoyon 
bо‘ladi
2
.
1
Кадрлар тайёрлаш миллий дастури // www.lex.uz  
2
Хоф Р.
Возникновение и развитие гендерных исследований. – Москва: РГТУ, 1999.
– С. 23-53.

---